Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng văn hóa nhà trường

1. Lý do chọn đề tài
1.1. Lý do pháp lý
Văn hoá ngày càng có vai trò quyết định trong sự phát triển của mỗi cá nhân và cộng đồng. Văn hoá không những ảnh hưởng đến môi trường, phẩm chất đạo đức của một tổ chức, mà còn tác động đến những hành vi, ứng xử đạo đức của tập thể cán bộ, và nhân viên. 
Nhận thức được tầm quan trọng đó, ở nước ta, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Qui chế văn hóa công sở tại các cơ quan hành chính Nhà nước (Ban hành kèm theo Quyết định số 129/2007/QĐ-TTg ngày 2 tháng 8 năm 2007) nêu ra các nguyên tắc thực hiện văn hóa công sở; mục đích thực hiện văn hoá công sở; các điều cấm đối với nhân viên công sở; qui định về trang phục, giao tiếp và ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức khi thi hành nhiệm vụ, cũng như cách bài trí công sở tại các cơ quan hành chính Nhà nước. 
Đối với nhà trường phổ thông, xây dựng văn hoá nhà trường chính là cơ sở để tạo nên môi trường học tập thân thiện, tích cực. Từ năm học 2008 – 2009, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT, ngày 22 tháng 7 năm 2008, phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” nhằm huy động sức mạnh tổng hợp của các lực lượng trong và ngoài nhà trường để xây dựng môi trường giáo dục an toàn, thân thiện, hiệu quả, phù hợp với điều kiện của địa phương và đáp ứng nhu cầu xã hội; phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong học tập và các hoạt động xã hội một cách phù hợp và hiệu quả. 
1.2. Lý do lý luận
Từ lâu, các nhà lý luận về quản lý đã chỉ ra rằng văn hóa tổ chức có tầm quan trọng đặc biệt trong việc tạo nên ưu thế cạnh tranh của tổ chức. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng văn hóa tổ chức là toàn bộ các giá trị, niềm tin, truyền thống và thói quen có khả năng qui định hành vi của các thành viên trong tổ chức và mang lại cho tổ chức một bản sắc riêng. Văn hóa tổ chức không phải là bất biến mà có thể thay đổi theo thời gian và ngày càng phong phú hơn.
Nhóm nghiên cứu FOCUS (First Origanizational Cultural Unified Search) đưa ra định nghĩa về văn hóa tổ chức như sau: Văn hóa tổ chức là tập hợp các giá trị cơ bản, chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi qui định cách thức những người trong một tổ chức tương tác với nhau và đầu tư năng lực vào công việc của mình và vào tổ chức hay cơ quan nói chung. 
Xét về bản chất, mỗi nhà trường là một tổ chức hành chính - sư phạm mà văn hoá nhà trường chính là linh hồn của tổ chức, tạo nên đời sống tâm lý, tinh thần cho nhà trường. Chúng ta có thể hiểu: “văn hóa nhà trường là tập hợp các giá trị cơ bản, chuẩn mực đạo đức, phương tiện và các mẫu hành vi qui định cách thức mà cán bộ giáo viên, nhân viên và học sinh trong nhà trường tương tác với nhau và đầu tư năng lực vào công việc của mình và vào việc thực hiện nhiệm vụ của nhà trường nói chung” (“Tài liệu bồi dưỡng CBQL trường phổ thông”, trang 173).
Văn hoá nhà trường gồm phần nổi có thể nhìn thấy như khung cảnh trường học, cách bài trí lớp học, logo, khẩu hiệu, biểu tượng, đồng phục, nghi lễ Văn hoá nhà trường còn gồm phần chìm như các giá trị, nhu cầu, cảm xúc mong muốn cá nhân, các giả định ngầm được coi là những quy ước có tính bất thành văn, có tính đương nhiên, tạo nên một mạch ngầm kết nối các thành viên trong nhà trường, làm nền tảng cho các giá trị và các suy nghĩ, hành động của họ
Tác giả Pam Robbins Harvey B. Alvy cho rằng, văn hoá nhà trường phản ánh thành viên tổ chức. Văn hoá là “ý thức” mà cá nhân hình thành trong thế giới công việc của mình. Như vậy, văn hoá nhà trường được biểu hiện thông qua nhận thức, hành vi và thái độ của các thành viên trong nhà trường đối với học sinh, với đồng nghiệp, với các bên liên quan (cấp trên, chính quyền địa phương, cha mẹ học sinh, các trường bạn) và các vấn đề liên quan đến chức năng, nhiệm vụ của nhà trường như quan niệm về chất lượng giáo dục, quan niệm về hợp tác và cạnh tranh trong giáo dục... Văn hoá nhà trường còn thể hiện ở sự ứng xử với môi trường tự nhiên, xã hội.
1.3. Lý do thực tiễn
Văn hoá nhà trường lành mạnh là một thứ tài sản lớn của nhà trường, góp phần tạo động lực làm việc cho các thành viên trong tổ chức, khuyến khích sự sáng tạo và đổi mới, khuyến khích giáo viên cải tiến phương pháp nâng cao chất lượng dạy và học, khuyến khích đối thoại và hợp tác, chia sẻ quyền lực và nâng cao tính tự chịu trách nhiệm của các thành viên.Bên cạnh đó, nó còn hỗ trợ điều phối và kiểm soát, hạn chế tiêu cực và xung đột, nâng cao chất lượng các hoạt động của nhà trường.Văn hoá nhà trường lành mạnh nuôi dưỡng bầu không khí cởi mở, dân chủ, mỗi cán bộ giáo viên đều hiểu rõ trách nhiệm, tích cực tham gia vào việc ra các quyết định dạy và học.Ở đó, con người được coi trọng, được cổ vũ hoàn thành công việc và công nhận sự thành công của mỗi người. Đó là điều mà bất kỳ nhà trường phổ thông nào cũng mong muốn phấn đấu đạt được.
Bản thân tôi quan tâm đến vấn đề xây dựng văn hoá nhà trường bởi tôi ý thức được tầm quan trọng của việc vun trồng, nuôi dưỡng văn hoá nhà trường lành mạnh mà những lãnh đạo qua các thời kỳ của đơn vị tôi đã dày công vun đắp từ nhiều năm nay.Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển của thời đại, môi trường văn hoá của nhà trường chúng tôi cũng đang không ngừng thay đổi. Tôi nhận thấy cần phải có sự nhìn nhận cũng như đánh giá thường xuyên, để kịp thời điều chỉnh những biểu hiện phản văn hoá, tiếp tục vun trồng văn hoá tích cực, lành mạnh, góp phần nâng cao uy tín và “thương hiệu” của nhà trường, xây dựng nhà trường phát triển ổn định, bền vững.
Tuy nhiên, đâu đó ở một số trường vẫn còn những hiện tượng mất đoàn kết, chia bè rẽ phái trong cơ quan tạo nên bầu không khí căng thẳng. Điều này đã ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục học sinh.
Từ những lý do trên đây, người viết chọn đề tài “Biện pháp xây dựng văn hoá nhà trường tại trường THPT Chu Văn An” làm sáng kiến kinh nghiệm với mong muốn ứng dụng những kiến thức đã học ở trường Cán bộ Quản lý Thành phố Hồ Chí Minh vào tình hình thực tiễn của cơ quan, góp phần vun trồng và xây dựng văn hoá nhà trường lành mạnh, tích cực. 
2. Thực trạng hoạt động xây dựng văn hoá nhà trường tại trường THPT Chu Văn An
2.1. Giới thiệu khái quát về trường THPT Chu Văn An
 Trường trung học phổ thông Chu văn An thuộc địa phận khối 4 - Thị trấn La Hà - Huyện Tư Nghĩa – Tỉnh Quảng Ngãi, được thành lập theo quyết định 1320 của UBND tỉnh Quảng Ngãi vào ngày 7 tháng 3 năm 1993. Qua 18 năm hình thành và phát triển với loại hình Bán Công trường đã từng bước đi lên. Đến ngày 1 tháng 8 năm 2011 được UBND Tỉnh Quảng Ngãi kí Quyết định lên trường công lập.
 Học sinh của trường đến từ nhiều xã, xa nhất là xã Nghĩa Hiệp, Nghĩa Mỹ cách trường từ 25 đến 30km. Phần lớn học sinh là con em nông dân đời sống còn gặp nhiều khó khăn.
 Năm học 2014-2015 trường có 1137 học sinh, 30 lớp. Chi bộ trường có 18 Đảng viên, trực thuộc Huyện uỷ Tư nghĩa. Nhiều năm liền đạt chi bộ trong sạch vững mạnh .Lãnh đạo trường : 04 ( 1 Hiệu trưởng, 3 hiệu phó) Số tổ : 09 ( có tổ ghép 1 số môn). Cán bộ giáo viên, công nhân viên: 81 người đạt chuẩn theo qui định của ngành ( có 4 giáo viên đạt trên chuẩn). Khuôn viên nhà trường rộng khoảng 8.000 m2 , đang được tiếp tục mở rộng thêm 8.000m2 trong năm tới. Cơ sở vật chất tương đối đầy đủ ( Phòng học, phòng thực hành bộ môn, phòng làm việc, thư viện chuẩn...) tạo điều kiện học tập tốt nhất cho học sinh. 
 Với chủ đề năm học : “ Tiếp tục đổi mới quản lí, nâng cao chất lượng giáo dục”. Ngay từ đầu năm học , nhà trường đã xây dựng kế hoạch hoạt động trong suốt 37 tuần ( dựa trên kế hoạch của Sở GD-ĐT Quảng Ngãi ). Các tổ chức đoàn thể được kiện toàn, phân công nhiệm vụ và quyền hạn.Từng bộ phận có kế hoạch riêng, giao ước thi đua trong suốt năm học được theo dõi, đánh giá của ban giám hiệu nhà trường.
 Năm học 2013-2014 vừa qua trường đã đạt được nhiều thành tích:Trường tiên tiến xuất sắc, chi bộ trong sạch vững mạnh, 100% cán bộ giáo viên đạt lao động tiên tiến, 17 chiến sĩ thi đua cơ sở, 01 chiến sĩ thi đua cấp tỉnh. Các tổ chuyên môn đều được giấy khen.
 Đa số học sinh đều ngoan, chăm chỉ, có ý thức học tập. Tuy nhiên còn một bộ phận không nhỏ học sinh yếu, chây lười, thường xuyên vi phạm nội qui trường lớp. Số học sinh này chủ yếu ở lớp 10 do điểm tuyển đầu vào thấp, các em học yếu, không tiếp thu được kiến thức mới dẫn đến chán nản, quậy phá.	
2.2. Thực trạng hoạt động xây dựng văn hoá nhà trường tại trường THPT Chu Văn An
	Qua khảo sát tình hình hoạt động của nhà trường, người viết nhận thấy về mặt bề nổi, đơn vị tương đối định hình được nét văn hoá nhà trường theo các tiêu chuẩn của đơn vị văn minh, nhà trường văn hoá, đảm bảo các tiêu chuẩn của trường học xanh sạch đẹp.
	Cơ sở vật chất của nhà trường nhìn chung tương đối đầy đủ, cảnh quan thoáng mát, khuôn viên sân trường sạch đẹp, có bồn hoa, cây cảnh, được nhân viên, giáo viên và học sinh thay phiên chăm sóc. Phòng học có trang trí khẩu hiệu từng lớp. Các phòng hiệu bộ bố trí khoa học, thuận tiện cho các bộ phận trao đổi giải quyết công việc. Có khu vực niêm yết công khai các thủ tục hành chính, quy định tiếp dân, hướng dẫn qui trình làm việc, lịch làm việc và kế hoạch của các bộ phận
	Nhà trường chú trọng công tác giáo dục niềm tin, chú trọng các nghi lễ truyền thống, giữ gìn phong tục của tổ tiên, tinh thần tôn sư trọng đạo, hiếu kính với mẹ cha. Hàng năm lấy ngày 7-3 làm ngày truyền thống của nhà trường, tổ chức các hoạt động sinh hoạt văn hoá, lễ hội dân gian. Cuối năm tổ chức nghi lễ cúng tất niên. Trước khi ra trường, học sinh lớp 12 được tổ chức lễ tri ân và trưởng thành để bày tỏ lòng biết ơn đối với cha mẹ và thầy cô. 
Công tác tương thân tương ái giúp đỡ đồng nghiệp gặp khó khăn được chú trọng vun đắp. Ngoài việc thăm viếng các dịp hiếu hỷ, trong năm vừa qua cán bộ, giáo viên và học sinh của nhà trường đã tổ chức quyên góp tổng cộng 5 đợt giúp đỡ giáo viên và học sinh gặp khó khăn đột xuất với tổng số tiền thu được 10.385.000 đồng.
	Tích cực hưởng ứng phong trào “xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”, nhà trường đề cao khẩu hiệu “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương tự học và sáng