SKKN Vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phần “Công dân với đạo đức”, chương trình môn Giáo dục công dân lớp 10 trường THPT Nguyễn Du

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BR-VT 
TRƯỜNG THPT NGUYỄN DU
BÁO CÁO KẾT QUẢ SÁNG KIẾN
CẤP CƠ SỞ NĂM HỌC 2016 - 2017
VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC PHẦN “CÔNG DÂN VỚI ĐẠO ĐỨC” CHƯƠNG TRÌNH MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 10 
Ở TRƯỜNG THPT NGUYỄN DU
TÁC GIẢ SÁNG KIẾN: 
 Họ và tên: Mai Thị Mai – Thạc sĩ, Giáo viên
Vũng Tàu, 2016 - 2017
Chương 1:
CƠ SỞ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP
1. Sự cần thiết hình thành giải pháp
Sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục là đào tạo đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới đang đặt ra ngày càng cấp thiết. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính hàn lâm, kinh viện, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực và phẩm chất của nười học, phát huy tính chủ động, sáng tạo của HS. Vì vậy, Việc vận dụng và tổ chức có hiệu quả quá trình dạy học trong nhà trường phổ thông thì các phương pháp giảng dạy là một thành tố vô cùng quan trọng, vì việc vận dụng hợp lý các phương pháp dạy học nhằm là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách PPDH ở nhà trường phổ thông.
Những định hướng đổi mới PPDH đã được xác định trong Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII của Đảng (1/1993), Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII (12/1996) được thể chế hóa trong Luật Giáo dục (2005), được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Đặc biệt trong các văn kiện trình Đại hội XII, Đảng ta nhấn mạnh sự quan tâm đặc biệt và làm rõ hơn lập trường, quan điểm, tính nhất quán về sự cần thiết phải đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chỉ rõ: “chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với yêu cầu, nhất là giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp. Hệ thống giáo dục và đào tạo thiếu liên thông giữa các trình độ và các phương thức giáo dục, đào tao; còn nặng lý thuyết, nhẹ thực hành. Đào tạo thiếu gắn kết với nghiên cứu khoa học, sản xuất kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động; chú trọng đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng làm việc. Phương pháp giáo dục, việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả còn lạc hậu và thiếu thực chất. Quản lí giáo dục và đào tạo có mặt còn yếu kém. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu. Đầu tư cho giáo dục và đào tạo chưa hiệu quả. Chính sách cơ chế tài chính cho giáo dục và đào tạo chưa phù hợp. Cơ sở vật chất- kỹ thuật còn thiếu và lạc hậu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn”. Để thực hiện tốt mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, cần có nhận thức đúng về bản chất của đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học và một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng này.
Thực tế việc đổi mới PPDH tại trường THPT Nguyễn Du trong thời gian qua còn nhiều bất cập và hạn chế, một số giáo viên chưa thực sự chịu khó, quyết tâm cải tiến PPDH, vẫn còn hiện tượng “đọc - chép”, chưa chú trọng đến việc tạo hứng thú, kích thích tư duy học sinh tiếp nhận, làm chủ kiến thức. Vì vậy, nhiệm vụ đặt ra cho các GV đang trực tiếp giảng dạy, là phải không ngừng đổi mới PPDH cho phù hợp với đặc trưng môn học. Đổi mới nhằm phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo và rèn luyện thói quen vào khả năng tự học. Tinh thần hợp tác, kỹ năng vận dụng kiến thức vào những tình huống khác nhau và trong thực tiễn, tránh sự ỷ lại và phụ thuộc vào GV, đem lại niềm vui, sự yêu thích qua từng tiết học, bài học đó nhiệm vụ hết sức cấp thiết. 
2. Tổng quan các vấn đề liên quan đến giải pháp
	Vấn đề vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học không phải là một vấn đề mới, mà từ trước đến nay có rất nhiều nhà khoa học, nhà quản lý, các chuyên gia trong và ngoài nước đưa ra nhiều giải pháp đề cập ở những góc độ khác nhau. 
Vậy, trong công tác giáo dục điều quan trọng là nhà giáo phải làm cho học sinh hào hứng, phấn khởi, tích cực tiếp nhận tự sự giáo dục. Nhà giáo dục chỉ là người hướng dẫn, gợi mở cho học sinh chứ không thể thay thế được tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh như nhà triết học, người thầy vĩ đại của Trung Quốc thời kỳ cổ đại là Khổng tử nói: “Trò nào không hỏi làm thế nào? Làm thế nào? Thì ta cũng chẳng làm thế nào được”. Vì vậy, nhà giáo dục phải tìm mọi biện pháp động viên, khơi dậy tính tích cực của chủ thể ông nói: “Không tức giận vì muốn biết thì không gợi mở cho, không bực mình vì không rõ được thì không bày vẽ cho. Vật có bốn góc bảo cho biết một góc mà không suy ra ba góc khác thì không dạy nữa”. 
Ở Việt Nam tiêu biểu cho các công trình nghiên cứu về phương pháp dạy học như tác giả Phan Huy Ngọ: “Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường” tác giả đã đi sâu nghiên cứu vấn đề lý luận dạy học, các phương pháp dạy học, kỹ thuật sử dụng phương tiện dạy học trong nhà trường, điểm mạnh và hạn chế của các phương pháp dạy học, các phương pháp đánh giá kết quả [33; 183]. Cũng như Trần Bá Hoành: “Đổi mới phương pháp dạy học, chương trình SGK” tác giả nghiên cứu và trình bày lý luận chung đổi mới phương pháp dạy học, chương trình và SGK phổ thông [19; 7,176]. Còn Đặng Thành Hưng: “Tương tác và hoạt động của thầy trò trên lớp học” tác giả đã chú trọng trình bày kỹ thuật sử dụng câu hỏi trong bài học, hành vi ứng xử của giáo viên, sử dụng lời nói trên lớp và trình bày bảng như một phương tiện ngôn ngữ viết trên lớp [20; 28]. Với Trần Bá Đoàn: “Lý luận cơ bản về dạy và học tích cực” tác giả nêu lên những vấn đề chung về thực trạng dạy và học hiện nay, sự cần thiết phải đổi mới, những định hướng đổi mới theo phương pháp dạy và học tích cực [16; 3] và nhiều công trình khác. Từ sự nghiên cứu lý luận dạy học và nêu lên hệ thống các PPDH theo hướng tích cực, chủ động của người học, khẳng định vai trò trung tâm của người học trong quá trình dạy học, các tác giả đã có cách viết khác nhau tạo ra sự đa dạng và phong phú về nội dung và phương pháp nghiên cứu.
Hầu hết các công trình nghiên cứu đều khẳng định phương pháp dạy học tích cực có ý nghĩa và vai trò quan trọng đối với sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi người là nhân tố quan trọng để nâng cao chất lượng dạy và học, là yếu tố cơ bản để người học lĩnh hội tri thức, kỹ năng và hình thành thái độ. Những giáo trình, tài liệu, công trình nghiên cứu về lý luận phương pháp dạy học tích cực nói chung khá phong phú và đã định hướng mục tiêu tầm quan trọng về PPDH tích cực, đã cung cấp cho tôi về phương pháp lý luận làm cơ sở, tiền đề nghiên cứu cho giải pháp 
Nhưng chưa có công trình nghiên cứu nào tìm hiểu, khảo sát về thực trạng việc vận dụng PPDH tích cực trong dạy học phần “Công dân với đạo đức”, chương trình môn Giáo dục công dân lớp 10 tại trường THPT Nguyễn Du nhằm đưa ra phương hướng và giải pháp cho vấn đề này. Do vậy, trong đề tài này một mặt tác giả kế thừa những vấn đề lý luận về PPDH tích cực nói chung. Mặt khác, tôi đi sâu phân tích, triển khai áp dụng vào một vấn đề mới hơn, có ý nghĩa thực tế hơn, liên quan trực tiếp đến chuyên môn và nghiệp vụ của mình thông qua đề tài mà tôi lựa chọn đó là: Vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phần “Công dân với đạo đức”, chương trình môn Giáo dục công dân lớp 10 trường THPT Nguyễn Du làm đề tài nghiên cứu.
3. Mục tiêu của giải pháp
Nghiên cứu thực trạng việc vận dụng PPDH tích cực trong dạy học phần “Công dân với đạo đức”, chương trình môn Giáo dục công dân lớp 10 trường THPT Nguyễn Du, Từ kết quả khảo sát, thực nghiệm của đề tài, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Giáo dục công dân ở lớp 10 trường THPT Nguyễn Du.
4. Căn cứ để giải pháp của tác giả là đúng đắn
 	Thứ nhất, Xuất phát về mặt cơ sở lý luận của việc vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong dạy học phần “Công dân với đạo đức”, chương trình môn GDCD lớp 10
 4.1. Khái niệm phương pháp và phương pháp dạy học
 + Khái niệm phương pháp
Khái niệm phương pháp xuất phát từ thuật ngữ Hi Lạp “Methodos” có nghĩa chung nhất là con đường nghiên cứu, cách thức làm việc, phương tiện mà chủ thể phương pháp dạy học sử dụng tác động, chiếm lĩnh để tìm ra và chứng minh chân lý.
G.Hêghen đưa ra định nghĩa về phương pháp và được Lênin nêu lên trong tác phẩm Bút ký triết học: “Phương pháp là hình thức vận động của nội dung sự vật. Mỗi sự vật đều có bản chất của nó và được thể hiện qua hình thức nhất định. Hình thức không bao giờ tồn tại riêng, tách rời nội dung. Đồng thời nội dung cũng không tồn tại tách rời hình thức vận động của nó. Mỗi sự vật đều có phương pháp vận động riêng của mình” [33; 142]. Trong dạy học cần phải có phương pháp, phải làm cho HS tiếp thu kiến thức bằng con đường ngắn nhất, với sự nỗ lực của HS, dưới sự hướng dẫn giảng dạy của GV. Kết quả trong trường phổ thông được đánh giá không chỉ ở mặt nội dung mà còn cả về phương pháp.
Theo quan điểm của C. Mác (1818-1883): “Phương pháp là sức mạnh tuyệt đối, duy nhất, cao nhất, vô cùng tận, không có vật thể nào có thể cưỡng lại nổi; đó là xu thế của lý tính đi đến chỗ tìm thấy lại, nhận thấy lại bản thân mình ở trong mọi sự vật” [24; 122]. Trong công tác giáo dục muốn đạt được hiệu quả thì GV phải được trang bị đầy đủ cả về cơ sở lý luận khoa học lẫn kinh nghiệm thực tế. Vì có kiến thức tốt chưa chắc đã có phương pháp dạy học tốt, nhưng không thể có phương pháp giảng dạy tốt nếu GV chưa nắm vững kiến thức cơ bản của bộ môn. Từ những quan niệm trên, chúng tôi đưa ra một định nghĩa về phương pháp như sau: Phương pháp là cách thức làm việc của thầy và của trò để đạt được mục đích đặt ra.
+ Khái niệm phương pháp dạy học
Cho đến nay, có nhiều định nghĩa khác nhau về phương pháp dạy học. Theo tác giả Phan Trọng Ngọ: “Định nghĩa chung nhất về phương pháp dạy học là những con đường, cách thức tiến hành hoạt động dạy học”[33; 145]. Còn GS. TS Đặng Thành Hưng: “Phương pháp dạy học là những phương thức hoạt động