Sáng kiến kinh nghiệm Giải pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Thạnh Đông A2

MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU:
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Học tiếng Việt, học sinh được trang bị những kiến thức cơ bản và tối cần thiết giúp các em hoà nhập với cộng đồng và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội, phân môn tập làm văn là phân môn thực hành, tổng hợp của tất cả các phân môn thuộc môn tiếng Việt (tập đọc, luyện từ và câu, chính tả, kể chuyện). Chính vì thế, việc dạy và học làm văn là vấn đề luôn luôn cần có sự đổi mới. Không thể cứ áp dụng mãi phương pháp học hôm qua vào hôm nay và mai sau. 
 Đối với việc dạy cũng thế, trong việc kế thừa cái cũ, cái vốn có đòi hỏi phải là một sự sáng tạo. Trong thực tế, giáo viên thường chưa quan tâm, chưa chú trọng lắmm đến phân môn này, thường chỉ hướng dẫn qua loa cho học sinh về nhà tự viết Còn việc học thì sao?: Ngoài sách giáo khoa tiếng Việt thì hiện nay có rất nhiều loại sách tham khảo cho học sinh, giúp cho HS có có cái nhìn đa dạng, phong phú hơn. Nhưng những cuốn sách tham khảo của phân môn tập làm văn lại thường đưa ra các bài văn mẫu hoàn chỉnh nên khi làm văn các em thường dựa dẫm, ỉ lại vào bài mẫu, có khi còn sao chép y nguyên bài văn mẫu vào bài làm của mình. Cách cảm, cách nghĩ của các em không phong phú mà thường đi theo lối mòn khuôn sáo, tẻ nhạt, các em viết văn theo kiểu công thức cứng nhắc, câu văn chỉ dừng ở mức độ có đủ chủ ngữ, vị ngữ rất ít những câu văn có sử dụng các biện pháp nghệ thuật, bài văn thiếu sinh động, hấp dẫn. Từ những lý do khách quan và chủ quan trên, để khắc phục những hạn chế trong việc dạy tập làm văn ở tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài: “Giải pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Thạnh Đông A2"
II. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU:
- Tìm hiểu sâu sắc hơn về yêu cầu, nhiệm vụ của phân môn Tập làm văn lớp 5, thể loại văn miêu tả . 
- Đề xuất một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh lớp 5 luyện tập các kĩ năng viết văn miêu tả theo hướng đổi mới, phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh.
 - Trao đổi trong tổ chuyên môn cùng áp dụng thực hiện góp phần khắc phục những hạn chế trong việc hướng dẫn học sinh các kĩ năng viết văn miêu tả (đặc biệt là kiểu bài tả người và tả cảnh)
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ GIỚI HẠN (PHẠM VI) ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU:
1. Phạm vi nghiên cứu.
 Đề tài tập trung nghiên cứu trong phạm vi Trường Tiểu học Thạnh Đông A2 với việc dạy và học tập làm văn lớp 5 
2. Đối tượng nghiên cứu.
 Nghiên cứu việc dạy học tập làm văn lớp 5, đề xuất một số biện pháp khi rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5.
3. Thời gian nghiên cứu:
- Từ tháng 9/ 2017 đến tháng 5/ 2018
IV. PHƯƠNG TIỆN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
Để đạt hiệu quả trong quá trình nghiên cứu tôi đưa ra những phương pháp nghiên cứu sau.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu
- Phương pháp quan sát
- Phương pháp điều tra phỏng vấn
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm.
- Phương pháp so sánh
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
- Phương pháp thống kê toán học
 B. NỘI DUNG:
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ:
1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Trong quá trình học tập môn Tiếng Việt của học sinh ở trường tiểu học, bài tập làm văn là nơi để các em thể hiện vốn sống, vốn văn học, khả năng cảm thụ văn học, các kĩ năng sử dụng Tiếng Việt một cách tổng hợp. Tập làm văn có vai trò quan trọng là trau dồi vốn sống, cảm thụ văn bản, cảm nhận, diễn tả và luyện cho các em cách thể hiện suy nghĩ, tình cảm, cảm xúc của mình bằng ngôn ngữ nói và viết. 
Trong phân môn Tập làm văn, thể loại văn miêu tả là thể loại văn dùng lời có hình ảnh và cảm xúc làm cho người đọc, người nghe hình dung một cách rõ nét, cụ thể về đối tượng miêu tả như nó vốn có trong đời sống. Văn miêu tả có đặc điểm là giàu cảm xúc, giàu trí tưởng tượng và sự đánh giá của người viết đối với đối tượng được miêu tả. Tuỳ từng đề bài mà các em nhấn mạnh mặt nào hơn. Ví dụ: Khi tả người chú ý đến cả hình dáng hoạt động, tính tình. Ba mặt này thường thống nhất với nhau làm rõ hình thái tính cách của người được tả. Còn tả cảnh sinh hoạt phải dùng lời nói để vẽ lên bức tranh giàu hình ảnh, màu sắc, đường nét, âm thanhvề hoạt động của nhiều người trong cùng một thời gian và địa điểm thì lúc này phong cảnh chỉ là nét phụ.
Năm học 2017 - 2018 tôi đã tích cực tìm tòi, nghiên cứu sách vở, tài liệu và học hỏi đồng nghiệp, tích luỹ được một số kinh nghiệm "rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 5".
 Thể loại văn miêu tả trong chương trình tập làm văn lớp 5 gồm 43 tiết, trong đó có 10 tiết ôn tập về tả đồ vật, cây cối, con vật và 33 tiết học bài mới (tả cảnh: 18 tiết, tả người: 15 tiết) .Về thời lượng chiếm phân môn của môn Tập làm văn. Mặt khác ,đối với học sinh tiểu học, việc viết được bài văn miêu tả đã khó, viết được bài văn hay lại càng khó. Chính vì vậy, tôi nghiên cứu và sáng kiến kinh nghiệm này để nâng cao kĩ năng tập làm văn cho học sinh lớp 5 (khi hoàn thành chương trình tiểu học).
Tập làm văn là một phân môn rất quan trọng trong chương trình Tiếng Việt ở tiểu học. Để làm một bài văn hay, có hình ảnh, cảm xúc đòi hỏi học sinh phải biết vận dụng các kiến thức ở các phân môn Tập đọc, Luyện từ và câu, Kể chuyện và rộng hơn nữa là các môn Khoa học xã hội, Khoa học tự nhiên.Vì các kiến thức ở các bộ môn này sẽ giúp học sinh có được tư liệu để viết bài văn và biết cách trình bày suy nghĩ của mình một cách mạch lạc, rõ ràng, sáng sủa và hấp dẫn. Thế nhưng chỉ có kiến thức nói trên thôi thì chưa đủ bởi vì Tập làm văn là một phân môn độc lập, nó có hệ thống lý thuyết riêng nhằm xây dựng các thể loại (loại bài) văn chương như miêu tả , tự sự (kể chuyện), viết thư, đơn từ và ở từng thể loại bài lại đòi hỏi phải rèn luyện để có được những kĩ năng cần thiết.
1.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
Là một giáo viên dạy lớp 5 nhiều năm liền, tôi luôn chú trọng và quan tâm rèn cho học sinh viết tập làm văn. Thấy các em văn còn nhiều khó khăn, tôi rất buồn lòng. Đặc biệt là khi chấm bài tập làm văn miêu tả của các em thì thật là khổ sở. Các em viết thì không dài nhưng để đọc và sửa lỗi cho các em thì thật là vất vả. Chất lượng học tập, tỉ lệ các em lên lớp cao hay thấp phần lớn là dựa vào việc viết tốt bài tập làm văn. 
CHƯƠNG 2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU:
Những năm gần đây , sách tham khảo viết về phân môn Tập làm văn lớp 5 để phục vụ việc dạy và học được đề xuất, luận bàn khá nhiều. Những cuốn sách đó thường phân hoá theo hai hướng: Một là thiên về lí thuyết, hai là cung cấp những dàn bài hoặc bài văn mẫu của học sinh. Kết hợp với đọc sách, tài liệu với phương pháp giảng dạy (được học tập qua các lớp bồi dưỡng thường xuyên), đội ngũ giáo viên tiểu học đã giúp học sinh có được những bài văn tốt, những câu văn hay với những chi tiết độc đáo. Song số học sinh viết được những bài văn có bố cục rõ ràng, biết lựa chọn những chi tiết hợp lí, hình ảnh chính xác còn rất hiếm. Kết quả đó một phần do cách dạy của giáo viên chưa chú trọng tới việc hướng dẫn học sinh cách làm bài, còn yêu cầu học sinh đọc nhiều văn mẫu để nhớ nên những bài văn này thường khô khan, tình cảm thiếu chân thực và đôi chỗ lời văn, ý văn còn y nguyên hoặc na ná một bài tập đọc hay một bài văn mẫu. Ví dụ: Khi làm một bài văn tả cảnh sông nước, có nhiều học sinh đã sao chép một số câu văn. Cá biệt có những em sao gần như toàn bộ bài "Hoàng hôn trên sông Hương"(Sách Tiếng Việt lớp 5 tập 1).
Ngoài việc "sao chép" văn mẫu, trong thực tế còn có tình trạng học sinh còn lẫn lộn các kiểu bài mặc dù yêu cầu khác nhau. Lỗi dùng từ, viết câu, liên kết ý cũng rất phổ biến trong quá trình viết văn miêu tả của học sinh tiểu học.
Với cấu trúc chương trình như vậy đòi hỏi lao động sư phạm của giáo viên ở mức độ cao hơn rất nhiều, giáo viên không thể chỉ sao chép lại các nội dung của sách bài soạn, sách hướng dẫn, mà đòi hỏi phải có sự chuẩn bị cụng phu, có sự linh hoạt, sáng tạo trong quá trình lên lớp. Phải dạy sao cho giờ học là giờ hoạt động của học sinh, học sinh có hứng thú, tự giác, tích cực hoạt động, hoạt động, sáng tạo đi trên con đường đúng để phát hiện tri thức mới, chiếm lĩnh tri thức một cách nhẹ nhàng nhưng đậm nét, khó phai. 
* Các bước cơ bản khi làm một bài văn miêu tả :
Đối với bất cứ một bài văn nào , kể cả bài văn miêu tả ,khi viết , các em cũng cần phải thực hiện 5 bước sau đây:
1. Tìm hiểu đề.
2. Quan sát.
3. Tìm ý và lập dàn ý.
4. Viết bài.
5. Hoàn chỉnh bài viết.
Với 5 bước trên, học sinh cần có các kĩ năng tương ứng bởi vậy hướng dẫn học sinh các kĩ năng tìm hiểu đề, quan sát, tìm ý, lập dàn ý, viết bài và hoàn chỉnh bài là việc làm quan trọng.
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM:
* Hướng dẫn học sinh rèn các kĩ năng viết văn miêu tả:
1. Kĩ năng tìm hiểu đề:
Việc phân tích tìm hiểu đề giúp các em xác định được yêu cầu , giới hạn của đề bài.Với mỗi đề bài cụ thể , khi phân tích tìm hiểu đề cần hướng dẫn cho học sinh trả lời các câu hỏi : Viết để làm gì? Viết về cái gì? Viết cho ai? Thái độ cần bộc lộ trong bài là thái độ như thế nào? Đích của bài viết không phải lúc nào cũng nhận thấy. Ví dụ: Với đề bài "Em hãy viết một bài văn tả một người thân yêu nhất đối với em." Nhưng thực ra mục đích thực sự của bài viết này là thông qua việc miêu tả ngoại hình và tính nết, các em cần thể hiện được tình cảm thân thương đối với đối tượng miêu tả. Trong khi tìm hiểu đề, có những học sinh vì không xác định được rõ thái độ cần có khi tả nên khi tả người hoặc tả cảnh mình yêu mến lại có những chi tiết phản ánh một thái độ không ưa thích hay không bộc lộ được tình cảm đối với đối tượng miêu tả. Đó cũng chính là lí do khiến mỗi giáo viên chúng ta khi dạy học sinh làm một bài văn miêu tả không thể bỏ qua việc rèn cho học sinh bộc lộ rõ thái độ, tình cảm của mình khi viết. Vì vậy cần xen vào bài làm những câu văn nêu nhận xét suy nghĩ của mình. Nhưng tình cảm, thái độ không phải lúc nào cũng thể hiện ở những câu nói trực tiếp như: em rất yêu , em rất thích , em rất quý , mà có thể thểhiện qua cách miêu tả.
2. Kĩ năng quan sát:
Điều quyết định sự thành công của một bài văn miêu tả là nội dung bài văn nên các em phải "có cái gì để viết" mới có thể tả được. Một trong những cách để "có cái