Báo cáo biện pháp Phương pháp dạy phần Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ lớp 8 tại trường THCS Khương Mai

MỤC LỤC
PHẦN MỘT: MỞ ĐẦU
 1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta trong quá trình đổi mới, nhất là thời điểm hiện nay khi mà cả đất nước đang bước vào thời kì hội nhập thì chủ trương của Đảng và nhà nước là phải phát triển và đẩy mạnh Công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Hiện nay, với sự phát triển không ngừng của các ngành Công nghiệp, đặc biệt là ngành chế tạo cơ khí - đây là ngành cốt lõi của mọi ngành nghề khác bởi nó chế tạo ra các máy móc, thiết bị để thúc đẩy các ngành khác phát triển. Và muốn chế tạo ra các thiết bị, máy móc đó thì đầu tiên phải có được bản vẽ kĩ thuật. Thông qua bản vẽ kĩ thuật, người thiết kế sẽ diễn tả được chính xác hình dạng và kết cấu của sản phẩm để người công nhân tiến hành chế tạo, lắp ráp tạo nên sản phẩm. Chính vì thế mà người ta nói: “Bản vẽ kĩ thuật là ngôn ngữ chung dùng trong kĩ thuật”. Do vậy, đòi hỏi bản vẽ phải thể hiện một cách chính xác, rõ ràng các vật thể được biểu diễn. Và phương pháp hình chiếu vuông góc là một phương pháp cơ bản để xây dựng lên bản vẽ kĩ thuật. 
Phần Vẽ kĩ thuật của môn Công nghệ lớp 8 cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản nhất về các phép chiếu, hình chiếu hay hình cắt, mặt cắt để từ đó học sinh có thể thể hiện, biểu diễn được một chi tiết, một vật thể hay một sản phẩm cơ khí đơn giản dưới dạng các hình chiếu hay ngược lại nhìn vào các hình chiếu cụ thể có thể vẽ được hình chiếu trục đo của chúng. Đó là kiến thức cơ sở của ngành kĩ thuật sau này.
Thực tế hiện nay, việc giảng dạy phần Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ lớp 8 còn gặp nhiều khó khăn do phần Vẽ kĩ thuật được phân bố vào học kì I, trong khi một số kiến thức về hình học không gian học sinh chỉ mới bắt đầu học ở học kì II lớp 8 nên kết quả dạy và học chưa cao. Tuy nhiên kết quả dạy và học phần này chưa cao còn do những nguyên nhân sau:
- Điều kiện cơ sở vật chất nhà trường còn thiếu thốn, chưa có phòng thực hành riêng, chưa đủ các mẫu vật trực quan để giảng dạy.
- Phân môn Vẽ kĩ thuật là môn tương đối khó, đòi hỏi phải có trí tư duy tưởng tượng không gian tốt, phải thường xuyên tiếp xúc với các vật thể mẫu, với các sản phẩm trong thực tế sản xuất.
Là một trong những giáo viên kĩ thuật của trường, qua quá trình học tập nghiên cứu tại trường Sư phạm và thời gian giảng dạy tại trường THCS Khương Mai, tôi luôn suy nghĩ để tìm ra phương pháp dạy vẽ hình chiếu, vật thể đạt hiệu quả. Xuất phát từ các lý do trên nên tôi quyết định chọn đề tài: “Phương pháp dạy phần Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ lớp 8 tại trường THCS Khương Mai”.
 2. Mục đích nghiên cứu
	Việc nghiên cứu đề tài này nhằm giúp học sinh lớp 8 học môn Công Nghệ phần Vẽ kĩ thuật đạt kết quả cao, đồng thời giúp học sinh có hứng thú trong học tập vì bộ môn công nghệ mang tính thực tế cao, kiến thức gần gũi với cuộc sống, học sinh có thể vận dụng ngay vào cuộc sống sau khi đã học. 
 3. Nhiệm vụ nghiên cứu
 - Hệ thống hóa cơ sở lý luận một số phương pháp học tập môn Công nghệ.
 - Tìm hiểu thực trạng học phần Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ 8 tại trường THCS Khương Mai.
 - Đưa ra một số phương pháp dạy phần Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ lớp 8.
 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
 - Đối tượng nghiên cứu: Phương pháp dạy phần Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ lớp 8.
 - Phạm vi nghiên cứu: học sinh khối 8 trường THCS Khương Mai, năm học 2015- 2016.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 - Nghiên cứu lý luận, tổng kết kinh nghiệm: phân tích, tổng hợp
 - Điều tra, quan sát: dự giờ
 - Thực nghiệm sư phạm: tiến hành giảng dạy theo tiến trình bình thường và tiến trình đã soạn. Sau đó dùng thống kê toán học xử lý kết quả.
PHẦN HAI: NỘI DUNG
1. Đặc điểm tình hình
 1.1. Thuận lợi
Trường THCS Khương Mai đóng trên địa bàn phường Khương Mai, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Hiện tại, trường có 19 lớp với tổng số khoảng 700 học sinh, với sự quan tâm chỉ đạo của BGH trường, BCH chi Đoàn, tổng phụ trách cùng với các bộ khác của nhà trường đã tạo điều kiện thuận lợi cho công tác giảng dạy và giáo dục học sinh. Đa số học sinh là con em bộ đội nên ý thức ngoan, tinh thần học tập cao đây cũng là tiền đề thuận lợi cho việc giảng dạy và giáo dục học sinh của nhà trường.
 1.2. Khó khăn
Trường THCS do mới thành lập năm 2011 nên số học sinh còn chưa nhiều. Hơn nữa vị trí nhà trường do nằm sâu trong ngõ 193 đường Hoàng Văn Thái nên chưa được nhiều người biết đến, vấn đề đi lại cũng còn gặp nhiều khó khăn. Đội ngũ cán bộ giáo viên trẻ, đa số nhà xa. Nhưng đây chỉ là những khó khăn trước mắt có thể khắc phục.
 1.3. Thực trạng
	1.3.1. Số liệu thống kê
	Qua khảo sát môn Công nghệ 8 (năm học 2014- 2015), tôi thấy kết quả như sau:
+ 10% học sinh chưa hiểu hình chiếu vuông góc là gì, không phân biệt được hình chiếu vuông góc và hình chiếu trục đo.
+ 30% HS không vẽ được hình chiếu vuông góc.
+ 60% HS vẽ được hình chiếu nhưng còn thiếu sót.
Như vậy, học sinh đã thiếu đi những kĩ năng cơ bản về vẽ hình chiếu, do đó chưa đọc được nội dung của các bản vẽ kĩ thuật đơn giản SGK. Với kết quả trên, tôi thấy kiến thức vẽ hình chiếu của học sinh còn chưa cao. Nên tôi đã nghiên cứu và tìm đến đề tài này nhằm mục đích giúp các em có kiến thức cơ bản để vẽ hình chiếu.
	1.3.2. Nguyên nhân thực trạng
	 Qua việc tìm hiểu, tôi xin đưa ra một số nguyên nhân sau:
	- Học sinh còn xem nhẹ bộ môn, coi đây là môn học phụ.
	- Trí tư duy, tưởng tượng không gian của học sinh còn hạn chế.
	- Việc chuẩn bị đồ dùng học tập phần Vẽ kĩ thuật môn Công Nghệ 8 của học sinh còn hạn chế, một số học sinh thiếu thước kẻ, compa, bút chì, giấy A4
	- Thiết bị dạy học như vật mẫu, tranh ảnh, mô hình còn ít.
 2. Các phương pháp thực hiện để nâng cao, cải thiện thực trạng
	 Do môn học đòi hỏi học sinh phải tư duy, tưởng tượng không gian, phải liên hệ được thực tế và nội dung học. Trên cơ sở hướng dẫn học sinh tìm hiểu, khai thác kiến thức từ trực quan sinh động (đưa ra các hình khối, chi tiết thật) đến tư duy trừu tượng (các bản vẽ, các quy ước) và trở về thực tế, tôi tiến hành theo các bước sau:
2.1. Vẽ hình chiếu của vật thể đơn giản
 Ở phần này giáo viên đưa ra những vật mẫu thật đơn giản, và giới thiệu cho học sinh biết 3 hướng chiếu vuông góc với mặt phẳng chiếu. Khi vẽ hình chiếu cần lựa chọn mặt nào của vật thể mà trên đó thể hiện nội dung đầy đủ nhất của vật thể mẫu.
Đánh số 1 vào mặt phẳng vuông góc với hướng chiếu thứ nhất (hướng chiếu từ từ trước tới - hình chiếu đứng).
Đánh số 2 vào mặt phẳng vuông góc với hướng chiếu thứ hai (hướng chiếu từ trên xuống - hình chiếu bằng).
Đánh số 3 vào mặt phẳng vuông góc với hướng chiếu thứ ba (hướng chiếu từ trái sang - hình chiếu cạnh).
B
A
 2
 3 1
C
(Vật thể)
Khi vẽ hình chiếu, ta tiến hành gỡ từng mặt đã được đánh số, dán vào bảng → hình chiếu của vật thể. Sau đó, hướng dẫn học sinh cách sắp xếp các hình chiếu đó trên cùng một mặt phẳng.
	 3(A)
 1 (C)
	 	 3(A)
	 2 (B)
 ( Hình chiếu )
2.2. Vẽ hình chiếu vuông góc từ hình chiếu trục đo 
Sau khi học sinh đã vẽ được các hình chiếu đứng, hình chiếu bằng, hình chiếu cạnh của vật thật. Ta tiến hành cho học sinh vẽ hình chiếu vuông góc thông qua hình chiếu trục đo. Giáo viên đưa ra một hình chiếu trục đo, sau đó dựng các mặt phẳng chiếu trên hệ trục tọa độ Oxyz. Các mặt phẳng này sẽ chứa các hình chiếu tương ứng.
 Z
 P1
 P3
X
	P2	 O
Trong không gian, lấy 3 mặt phẳng P1, P2, P3 vuông góc với nhau từng đôi một, trong đó:
Mặt phẳng (P1) thẳng đứng (chứa hình chiếu đứng).
Mặt phẳng (P2) nằm ngang (chứa hình chiếu bằng).
Mặt phẳng (P3) nằm ở bên phải (chứa hình chiếu cạnh).
Dễ dàng thấy rằng: 
Hình chiếu đứng của vật thể sẽ cho biết chiều cao và chiều dài của nó.
Hình chiếu bằng của vật thể sẽ cho biết chiều rộng và chiều dài của nó.
Hình chiếu cạnh của vật thể sẽ cho biết chiều rộng và chiều cao của nó.
 Hai trong ba hình chiếu này sẽ cung cấp đầy đủ các thông tin về hình dạng của vật thể. Sau khi chiếu, người ta xoay mặt phẳng (P2) quanh trục Ox một góc 90˚ về trùng với mặt phẳng (P1) và xoay mặt phẳng (P3) quanh trục Oz một góc 90˚ về trùng với mặt phẳng (P1), ta sẽ được hình biểu diễn sau:
( Hình chiếu ) 
2.3. Vẽ hình chiếu trục đo từ các hình chiếu cho trước
 Z Z’
	 O 
	 Y X’ O’
 X Y’ 
 	 Trong không gian ta lấy một mặt phẳng P’ làm mặt phẳng hình chiếu và đường thẳng l không song song với mặt phẳng P’ làm phương chiếu. Gắn vào vật thể được biểu diễn hệ toạ độ vuông góc theo ba chiều dài, rộng, cao của vật thể và đặt vật thể sao cho phương chiếu l không song song với trục toạ độ nào của toạ độ. Sau đó chiếu vật thể cùng hệ toạ độ vuông góc lên mặt phẳng (P’) theo phương chiếu l, ta được hình biểu diễn của vật thể gọi là hình chiếu trục đo của vật thể.
Hình chiếu của ba trục toạ độ là o’x’, o’y’, và o’z’gọi là các trục đo.
Ta có các tỷ số:
 = p: là hệ số biến dạng theo trục o’x’
 = q: là hệ số biến dạng trên trục o’y’
 = r: là hệ số biến dạng trên trục o’z’ 
+ Hình chiếu trục đo xiên góc cân
 z’ 
 135˚
 x’ 
 o’
 y’
Ta có: 
x’o’y’ = y’o’z’ = 1350 ; x’o’z’ = 900 
Các hệ số biến dạng p = r = 1, q = 0,5
+ Hình chiếu trục đo vuông góc đều 
Ta có:
x’o’y’ = y’o’z’ =x’o’z’ = 1200
Các hệ số biến dạng p = q = r = 1
	 z’ 
 120˚ O’
 y’ 
 x’ 
Giả sử muốn vẽ hình chiếu trục đo xiên góc cân hoặc vuông góc đều của vật thể dưới đây ta tiến hành như sau:
TRÌNH TỰ VẼ
HÌNH CHIẾU TRỤC ĐO
Xiên góc cân
Vuông góc đều
1. Vẽ mặt trước x’o’z’ làm cơ sở
2. Từ các đỉnh của mặt cơ sở, vẽ các đường song song với trục o’y’ và theo hệ số biến dạng của nó, đặt các đoạn thẳng lên các đường song song đó.
3. Nối các điểm đã được xác định, vẽ các đường khác và hoàn thành hình chiếu trục đo bằng nét mảnh.
4. Sửa chữa, tẩy các đường nét phụ và tô đậm hình chiếu trục đo. 
3. Kết quả 
 3.1. Kết quả khảo sát trước khi thực hiện đề tài
Lớp
Giỏi
Khá
TB
Yếu
8A1
7
18
5
3
8A2
3
14
12
5
8A3
7
15
9
6
8A4
7
10
10
4
Tổng
24
57
36
18
 3.2. Kết quả khảo sát sau khi thực hiện đề tài
Trước khi khảo sát, tôi đã đặt nhiệm vụ và phương hướng cụ thể cho học sinh ở từng lớp như việc chuẩn bị bài, dụng cụ học tập đặc biệt là dụng cụ vẽ hình chiếu nhờ vậy mà kết quả cụ thể như sau:
Lớp
Giỏi
Khá
TB
Yếu
8A1
10
20
3
0
8A2
8
15
9
2
8A3
10
19
6
2
8A4
13
13
4
1
Tổng
41
67
22
5
Như vậy, sau khi áp dụng các phương pháp trên đã đưa lại kết quả khả quan hơn, học sinh đạt điểm Yếu giảm đáng kể, số lượng học sinh Giỏi và Khá tăng lên, số học sinh điểm Trung bình giảm rõ rệt. Đây là một trong những thành công bước đầu của đề tài nghiên cứu này.
PHẦN BA: KẾT LUẬN
Trong tình hình ngành giáo dục đã đổi mới cả về nội dung hình thức và cả phương pháp, thì việc nâng cao hiệu quả giảng dạy các môn học ở trung học cơ sở là điều tất yếu. Đối với môn công nghệ 8 đòi hỏi giáo viên và học sinh phải phối hợp nhiều phương pháp với nhau nhằm mục đích đạt kết quả cao nhất trong giảng dạy và giáo dục.
Qua kết quả đối chứng tôi thấy kết quả được nâng lên rõ rệt. Phần Vẽ kĩ thuật là phần tương đối khó trong môn Công nghệ 8. Để đạt được hiệu quả dạy học, ngoài việc lựa chọn phương pháp phù hợp cần phải sử dụng linh hoạt các phương tiện dạy học như máy chiếu, hình ảnh trực quan, đồ dùng dạy học tự làm bài học sẽ gần gũi, thực tế hơn. Nhờ đó học sinh sẽ tiếp thu bài tốt hơn. 
Trên đây là những kinh nghiệm giảng dạy phần Vẽ kĩ thuật môn Công nghệ 8. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp, Hội đồng sư phạm nhà trường để sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện và áp dụng có hiệu quả hơn trong giảng dạy tại Nhà trường.
Xin chân thành cảm ơn!
ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
 TRƯỜNG THCS KHƯƠNG MAI
ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
 PHÒNG GD & ĐT QUẬN THANH XUÂN
ĐÁNH GIÁ, XẾP LOẠI CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC
SỞ GD & ĐT HÀ NỘI