Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học toán ở trường Trung học Phổ thông

. Trên các nhánh thứ cấp cũng sử dụng những từ khóa ngắn gọn.
Nguyên tắc vẽ các nhánh thứ cấp:
Sử dụng chủ yếu là hình ảnh, key word, những biểu tượng.
Vẽ hình ảnh và từ khóa trên từng đoạn gấp khúc riêng của nhánh, mỗi gấp khúc chỉ vẽ tối đa một từ khóa.
Các nhánh được xuất phát từ một điểm
Mỗi nhánh cùng một ý chia ra nên sử dụng cùng một màu.
Mẹo hay cách vẽ BĐTD
Trí tưởng tượng của bạn là một lợi thế, thêm nhiều hình ảnh minh họa có liên quan để làm nổi bật ý quan trọng. Đôi khi bạn cần thêm một chút điên rồ khi thể hiện ý tưởng.
Sử dụng màu sắc hài hòa, tối thiểu sử dụng 3 màu để vẽ BĐTD. Mỗi nhánh chính bạn sử dụng một màu riêng biệt, màu chữ cũng nên đồng nhất giữa các nhánh.
Vẽ BĐTD bằng phần mềm
Một giải pháp được hướng đến là sử dụng các phần mềm để tạo ra BĐTD. Một số phần mềm tiêu biểu trong thể loại “phần mềm mind mapping” (mind mapping software).
Phần mềm Buzan’s iMindmap
MindMap5 pro
Phần mềm Inspiration:
Phần mềm Visual Mind:
Phần mềm FreeMind
Cách cài đặt phần mềm Bản đồ tư duy vào máy tính.
* phần mềm Buzan’s iMindmap 11
Bước 1: Cài đặt ứng dụng
Việc đầu tiên bạn cần làm đó là tải ứng dụng sơ đồ tư duy imindmap vào máy tính
Bước 2: Đăng ký tài khoản
Sau khi hoàn thành cài đặt ứng dụng, bạn tiếp tục thực hiện đăng ký tài khoản để có thể sử dụng được imindmap.
Ở biểu tượng của ứng dụng imindmap trên máy tính, bạn nhấn chuột phải =>
Chọn Run as administrator.
Cửa sổ xuất hiện như hình => Nhấn Agree để đồng ý với những điều khoản của nhà phát hành
Nhấn vào biểu tượng lá cờ để lựa chọn ngôn ngữ mà bạn thành thạo => Nhấn Select
Ở bước này, ứng dụng đưa ra 2 lựa chọn cho người dùng:
+ Activate iMindmap: Khi kích vào mục này, bạn sẽ kích hoạt bản iMindmap có bản quyền
+ I want a FREE Trial: Đây là bản sử dụng thử miễn phí.
Để đăng ký tài khoản bạn điền thông tin vào các ô gồm: địa chỉ email, tên tài
khoản, mật khẩu cá nhân => Nhấn Sign up để đăng ký
Bạn đã thực hiện đăng ký thành công tài khoản iMindmap => Bạn nhấn
Continue để vào giao diện chính của iMindmap
Giao diện mặc định của phần mềm như hình dưới đây:
* phần mềm MindMap5 pro
Bước 1 .chuẩn bị đĩa cài
Bước 2 .Cách cài đặt phần mềm Bản đồ tư duy vào máy tính.
Cho Đĩa vào ổ đĩa.
Cóp (copy)phần mềm Bản đồ tư duy vào máy tính (paste)
Mở phần mềm Bản đồ tư duy, xuất hiện: CD MindMap5 pro
nhấp đôi chuột trái để mở phần mềm này=> xuất hiện setup exe
Nháy chuột vào setup exe để cài đặt
Nháy vào : Next , tiếp Next và Next =>xuất hiên: install(cài đặt)
Tiếp theo : finish (hoàn thành) => xuất hiện biểu tượng của BĐTD
Chú ý với MindMap5 pro
Tiếp theo xuất hiện hộp thoại của Mindmap(Bản đồ) và điền vào :
-	Name(Tên)..............
-	E- mail:.....................
Kind of activity:............
Phone number(số điện thoại):.........
	phiên bản có Bản quyền thì điền KEY MP5R-0E2E-C5D4-63BC-0EB6- 3603 vào và nháy vào active key
Gõ tên chủ đề
vào Main Idea
ta được dao diên sau để bắt đầu sử dụng
Cách thiết kế bản đồ tư duy trên phần mềm
Phần mềm Buzan’s iMindmap 11:
KHỞI ĐỘNG
Nháy đúp vào biểu tượng chương trình trên màn hình.
Chọn hình biểu tượng và bấm Start.
Chọn hình biểu tượng + nhấn đúp chuột trái + nhập đề tài chính
Nháy đúp chuột vào
Để tạo các nhánh bạn rê chuột vào giữa biểu tượng đề tài chính. Hiện lên một hình tròn nhỏ màu đỏ bạn bấm chuột kéo hình tròn đó ra ngoài khi nào được nhánh ưng ý thì thả ra.
Để tạo các nhánh con của các nhánh hiện có, rê chuột vào cuối nhánh sẽ hiện lên một hình tròn có tâm màu đỏ, kéo rê tâm đó tạo nhánh con mới. Điền tên nhánh tương tự nhánh chính
Bấm chuột tại đây và kéo
Nháy đúp chuột vào nhánh đểviết chữ
Để điền nội dung các ý tưởng (Đề tài) cho nhánh, nháy đúp vào nhánh rồi viết nội
dung vào hình chữ nhật hiện lên.
Để thay đổi màu nhánh, màu chữ các bạn chỉnh sửa như hướng dẫn sau:
Màu chữ
Màu nhánh
Để thay đổi độ rộng của nhánh ta đưa chuột vào vòng tròn xanh,giữ và kéo.
Nhấn, giữ và kéo
Để nhóm các nhánh với nhau ta vào draw arrow sau đó ta đưa chuột vào đầu nhánh cần nhóm và kéo đến nhánh muốn nhóm
Để insert hình ảnh ta chọn insert + image file + chọn ảnh trong máy và open là
xong
Hướng dẫn xuất BĐTD :ta vào file + export & share + Image + Export và chọn vị trí lưu là được
Phần mềm MindMap5 pro
Gõ tên chủ đề vào Main Idea
Nhấn chuột vào dấu + này để tạo nhánh cấp 1)
* Tạo nhánh cấp 1(Main Topic): đưa chuột vào chủ đề chính rồi nhấn Enter hoặc dùng chuột phải chọn Add topic để được Main Topic (nhánh con cấp 1), tiếp tục như vậy ta được nhiều nhánh cấp 1, gõ thông tin, nội dung cần trình bày vào các Main Topic đó
Nhấn chuột vào dấu + này để tạo nhánh cấp 2)
Tạo nhánh cấp 2 (Subtopic): Chọn Main topic (nhánh cấp 1) rồi nhấn phím Ins trên bàn phím hoặc chuột phải chọn Add Subtopic ta được nhánh con của nhánh con cấp 1 là nhánh cấp 2...
* Đưa thêm thông tin vào bằng cách dùng chú thích Add Text Note vào mỗi một đầu mục bằng cách chọn các hộp từ khóa đó, chẳng hạn chọn hộp “khái niệm”, nhấn chuột phải chọn Add Text Note
Gõ (hoặc paste nội dung cần chú thích vào đây)
Đây là ví dụ cụ thể
Nếu ta không gõ thông tin thì ta có thể kết nối với 1 file nào đó
Click vào đây để chọn file cần link
Chon kiểu bản đồ cho đẹp mắt : vào format + map theme và chọn các dạng tùy
thích
Chọn kiểu bản đồ ở đây
* Đưa hình vẽ vào trung tâm hoặc các nhánh BĐTD: các hình vẽ đó cần save dạng (.JPEG), có thể vẽ và đưa vào Paint rồi ghi (Save) lại hình vẽ đó dạng JPEG. Trên Mindmap ta sử dụng chuột phải vào Insert/ Picture rồi tìm chọn fie ảnh có trong máy tính để đưa vào MindMap
Hướng dẫn xuất BĐTD :ta vào file + export + image /presentation + browse và chọn vị trí lưu là được
Trình diễn file
Sau khi thiết kế hoàn chỉnh nội dung BĐTD, sử dụng nó bằng cách nhấn chuột vào các biểu tượng (ngay trên mỗi hộp) sẽ có dấu “+” hoặc “–” hiện ra,
ta nhấn dấu trừ (để dấu bớt nhánh),
nhấn các dấu “+” (để hiển thị thêm nhánh).
Khi sử dụng để dạy học hoặc thuyết trình một vấn đề ta sử dụng các dấu “+”
, “–” để cho nó xuất hiện hoặc dấu đi, sử dụng các note (chú thích) để diễn giải thêm, sử dụng các đường Link để minh hoạ vấn đề
Các bước đưa BĐTD vào power point
Để có được một sheet trình chiếu trong phần mềm power point ta cần làm theo các bước sau.
Bước 1 : mở file ảnh đã thiết kế bằng BĐTD
và nhấn vào nút PrtSc trên bàn phím để chụp file ảnh và vào start + program +
accessories + paint
Ta được dao diện sau
Bước 2 :copy vào untiled paint và nhấn vào select màn hình xuất hiên nút + và ta giữ nút + kéo để chọn phần cắt tùy ý tiếp theo nhấn chuột phải và copy phần cắt đó qua trang power point
Mở power point ra và paste phần vừa cắt ta được như sau
- Bước 3 : ta xắp xếp lại các hình vừa copy vào trong power point sao cho đẹp và đúng với file ảnh gốc
Những sai lầm cơ bản làm giảm hiệu quả của BĐTD
Về bản chất, BĐTĐ là phương pháp sắp xếp những dữ liệu quan trọng bằng cách vẽ những keyword cùng với hình ảnh thay vì ghi chép từng dòng. Tuy nhiên, khi sử dụng BĐTD chúng ta vẫn tồn tại một số sai lầm tương đối nghiêm trọng, làm giảm hiệu quả của việc sử dụng BĐTD.
BĐTD càng đẹp thì càng tốt.
Sai lầm lớn nhất cho bạn khi vẽ BĐTD chính là bạn luôn tư duy rằng vẽ càng đẹp thì càng tốt. Trên thực tế thì không phải vậy, BĐTD đẹp xuất sắc chỉ thích hợp cho việc trưng bày. Còn đối với việc học tập cũng như làm việc bạn không cần phải vẽ BĐTD quá lung linh. BĐTD sử dụng màu sắc hài hòa (tối đa sử dụng khoảng 5 màu) cùng với hình ảnh gợi nhớ. Bạn nên sử dụng bút nước khi vẽ BĐTD.
Có một hay nhiều hơn dạng BĐTD
Nhiều người lầm tưởng về BĐTD khi nghĩ chỉ có một dạng xuất phát từ nhánh chính triển khai ra các nhánh nhỏ, nhưng không phải vậy, chúng ta còn rất nhiều dạng BĐTD khác. Sơ đồ thể hiện mối quan hệ cũng được coi là một dạng BĐTD. Những thông tin được bạn trình bày dưới dạng hình ảnh, các từ khóa liên kết đều là những BĐTD.
Giải pháp nâng cao hiệu quả của việc sử dụng BĐTD
Lọc từ khóa và định dạng BĐTD
Lọc từ khóa là bước đầu tiên và rất quan trọng khi vẽ BĐTD nhưng lại thường xuyên bị bỏ qua. Chọn lọc từ khóa giúp bạn hiểu được nội dung bao quát của chủ đề, từ đó dễ xác định dạng BĐTD phù hợp và định hình sơ đồ hợp lý.
Lọc từ khóa cũng là công cụ làm giảm lượng chữ xuất hiện trên sơ đồ, kích thích khả năng liên tưởng, liên kết từ khóa của não bộ. Ngoài ra, việc lọc từ khóa, tạo điều kiện có thêm những khoảng trống để vẽ thêm hình minh họa cho chủ đề.
Sử dụng các hình ảnh gợi nhớ trên BĐTD
Hình ảnh gợi nhớ trong BĐTDkhá quan trọng, bạn có ghi nhớ tốt hay không một phần phụ thuộc vào yếu tố hình ảnh. Nguyên tắc sử dụng hình ảnh trong sơ đồ chính là tỷ lệ 1:1 (một từ khóa - một hình ảnh) hoặc cũng có thể thay thế bằng những ký hiệu.
Sử dụng hình ảnh khi học tập cũng như làm việc cũng giống như trò đuổi hình bắt chữ. Bạn chọn bất kỳ từ khóa nào dễ liên tưởng rồi vẽ ký hiệu cho nó. Với cách này, bạn có thể ghi nhớ chính xác được từng vị trí cũng như từng đặc trưng của từ khóa trên BĐTD
Ôn tập nhiều lần để nâng cao khả năng vẽ BĐTD
Nếu như cách học bài truyền thống thì bạn có thể ôn lại bài bằng cách đọc lại nhiều lần. Nhưng học với BĐTD, cách ôn tập hiệu quả nhất là bạn vẽ lại nó nhiều lần.
Một tình trạng bị khá nhiều người gặp phải khi vẽ BĐTD là vẽ không được cân đối, hay bị lệch. Cách khắc phục cho bạn là vẽ lại nhiều lần vừa giúp sơ đồ trông đẹp hơn, cân đối hơn lại vừa giúp bạn học thuộc bài hiệu quả hơn.
Cách sử dụng BĐTD trong quá trình tổ chức hoạt động dạy học
Cách tổ chức dạy học một tiết lí thuyết có sử dụng BĐTD
Hiện nay khi soạn - giảng kiểu bài dạy: “ Có sử dụng BĐTD trong tiết lý thuyết môn Toán THPT” thầy cô giáo cần thực hiện như sau:
+ Nghiên cứu chuẩn kiến thức và kỹ năng do Bộ giáo dục quy định. Xây dựng đúng đủ, chính xác kế hoạch bộ môn và mục tiêu từng bài dạy.
+ Nghiên cứu kỹ trước nội dung từng bài, từng chương từ đó xác định nội dung trọng tâm của bài
+ Dựa trên những nội dung đã chuẩn bị thầy cô giáo tiến hành xây dựng BĐTD cho từng bài học.
+ Thiết kế các hoạt động dạy học thích hợp khi có sử dụng BĐTD
+