Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp tổ chức trò chơi dân gian trong chương trình thể dục tiểu học

PHẦN I
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 	Cuộc sống đối với trẻ em không thể thiếu những trò chơi. Việc gia đình; nhà trường định hướng cho các em tham gia những trò chơi lành mạnh, bổ ích góp phần tích cực hình thành nhân cách, tâm hồn trẻ thơ. Vì thế giúp các em hiểu và tìm về cội nguồn với những trò chơi dân gian là một việc làm cần thiết.
Trong kho tàng trò chơi dân gian của dân tộc ta, là sản phẩm mang tính chất vận động và tinh thần xuất phát từ lao động sản xuất và nhu cầu vui chơi giải trí của con người, có giá trị lịch sử, văn hóa, dân tộc và được lưu truyền bằng miệng, truyền tay, được trình diễn, thi đấu. Thông qua các trò chơi dân gian, đã toát lên tính tập thể, tính cộng đồng, tinh thần đoàn kết trong nhân dân nói chung, trong các hoạt động thanh thiếu nhi nói riêng. Các trò chơi dân gian được lưu truyền tiêu biểu như: Trò chơi nhảy dây, nhảy lò cò, chơi tàu bay, u mọi, cướp cờ, ô ăn quan đã thu hút được sự háo hức của trẻ em khi chơi, cùng sự quan tâm của người lớn. Các trò chơi dân gian ở đây thường đơn giản, không cầu kỳ, tốn kém nên có thể dễ dàng chơi mọi lúc, mọi nơi, dụng cụ dễ kiếm, dễ làm, chủ yếu lấy từ trong tự nhiên, thậm chí chỉ là cái gậy, hòn đá, hòn bi chúng có thể nhặt trong vườn, dưới ruộng là có thể lập được một trò chơi. Người chơi cũng rất đa dạng đối tượng thanh niên, học sinh, hay trẻ em và cả người lớn trong những sinh hoạt lễ hội cộng đồngngoài việc vui đùa, rèn luyện thân thể, còn thể hiện nỗi khát khao chiến thắng tiềm ẩn trong mỗi đứa trẻ. Như trò chơi ô ăn quan, đặc tính của trò chơi rất đơn giản, chỉ là những hòn sỏi được rải trên nền đất và khi chơi phải đếm từng hòn sỏi một nên nó là trò chơi hiền lành, không đòi hỏi nhiều lắm vào trí tuệ, sức lực nhưng lại yêu cầu tính kiên nhẫn ở người chơi. Trò chơi kéo co cũng thể hiện tinh thần thượng võ, rèn luyện thể lực và sự nhanh nhẹn, khéo léo. Trò chơi dân gian cho trẻ  em ở các vùng nông thôn cái tên cũng giản đơn hơn, nôm na hơn như đánh đáo, đánh quay, đi cà kheo  Trò chơi dân gian có nhiều thể loại phù hợp với các sở thích, cá tính khác nhau của nhiều đối tượng người chơi như sôi nổi, điềm đạm hay trầm tĩnh. Mỗi trò lại có một quy luật riêng, mang những sắc thái khác nhau  khiến trẻ em chơi suốt ngày mà không thấy chán.
Trong kho tàng di sản văn hóa của dân tộc, các trò chơi dân gian của các dân tộc là những sản phẩm mang tính vận động đặc trưng và là biểu hiện tinh thần xuất phát từ trong lao động sản xuất.
 Trò chơi dân gian của các dân tộc được bảo tồn qua nhiều đời, được lưu giữ và phát huy gắn liền với sự phát triển kinh tế xã hội của các dân tộc anh em. Góp phần hình thành nên sự kiên cường, sự dẻo dai và ý thức vươn lên trong những hoàn cảnh khó khăn, giành chiến thắng của mỗi con người, mỗi cộng đồng, trong những hoàn cảnh khắc nghiệt, trong những điều kiện không thuận lợi. Cũng chính những trò chơi dân gian này làm nên những bản sắc đặc trưng. 
	Việc khôi phục lại các lễ hội truyền thống, trong đó có các trò chơi dân gian như kéo co, đẩy gậy, bắn nỏ, tung còn, đấu vật, đua voi, đua bò, đua ghe được quan tâm hơn. Bên cạnh đó, các phong trào tổ chức ngày hội văn hóa thể thao diễn ra sôi nổi cũng góp phần không nhỏ vào việc bảo tồn các trò chơi dân gian. Nhưng cần thiết hơn nữa là việc tổ chức thường xuyên tạo thành nếp sinh hoạt của người dân. Để mọi người có thể tham gia cùng nhau thi tài, cũng là cơ hội để truyền dạy cho thế hệ trẻ và gìn giữ được nét văn hóa tốt đẹp trong đời sống.
 Các trò chơi dân gian các dân tộc như: nu na nu nống, thả đỉa ba ba, trồng nụ, bịt mắt bắt dê, chơi u, chắt chuyền, ô ăn quan... kèm theo các câu đồng dao khuyến khích sự khéo léo, vui đùa tập thể. Ngoài ra còn có các trò như: đánh khăng, trốn tìm, cướp cờ, ống phóc, nhảy dây... thể hiện sự khéo léo, tính tập thể. Lớn dần lên theo lứa tuổi lại có các trò chơi có tính chuyên môn hơn như: bắn nỏ, đẩy gậy, đi cà kheo, thi bơi, vật, ném còn... Các trò dân gian có vai trò vô cùng quan trọng trong sinh hoạt, góp phần giáo dục con người về tính tập thể, tinh thần kỷ luật, ý chí vươn lên giành chiến thắng, rèn luyện thể chất, sức mạnh, dẻo dai, khôn khéo và sức chịu đựng của con người, giúp con người ngày càng phát triển toàn diện về trí, đức, thẩm, mỹ.
 Nhưng với đời sống hiện nay, khi quá trình hội nhập và phát triển, sự ảnh hưởng trực tiếp cũng như gián tiếp của nhiều trào lưu văn hóa mới, cùng với sự tác động mạnh mẽ của cơ chế thị trường đã dẫn tới những sự thay đổi mang tính tiêu cực của các trò chơi dân gian của các dân tộc. Đặc biệt, giá trị của các trò chơi đang có nguy cơ mai một, biến mất hay biến tướng một cách bất thường. Thay thế vào đó là các trò chơi mới được du nhập không phù hợp với văn hóa, thể chất của con người Việt Nam. Chính vì thế mấy năm trở lại đây, ở một số địa phương việc bảo tồn, lưu giữ và phát huy giá trị của các trò chơi văn hóa dân gian đã được quan tâm, chú trọng.
 Việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc nói chung, trò chơi dân gian nói riêng cần được xác định là nhiệm vụ quan trọng của mọi cấp, ngành và toàn xã hội. Thông qua các trò chơi có thể nâng cao thể chất, ý chí phấn đấu của con người; giáo dục ý thức cộng đồng, bản sắc và truyền thống văn hoá dân tộc cho các thế hệ. Đồng thời, từng bước nâng tầm các trò chơi dân gian các dân tộc thiểu số trở thành các môn thể thao đại chúng. 
 Học sinh tiểu học là lứa tuổi mà không những được chăm sóc sức khỏe ,được học tập mà phải cần được thỏa mản nhu cầu vui chơi, vui chơi là hoạt động chủ đạo thông qua hoạt động trò chơi, học sinh được phát triển trí tuệ, thể chất, tình cảm quan hệ xã hội, nhằm phát triển toàn diện nhân cách cho học sinh .
 Năm học 2016 - 2017 là năm tiếp tục thực hiện chỉ thị 40 của BGD - ĐT về việc phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện - Học sinh tích cực. “Trong 2 mục tiêu, 5 yêu cầu và 5 nội dung của chỉ thị 40 có nội dung :“Tổ chức các trò chơi dân gian và các hoạt động vui chơi giải trí tích cực khác phù hợp với lứa tuổi của học sinh”.
 Trở về với thời gian thập niên 70, 80 về trước. Những trò chơi như u tù, kéo co, thả diều, đánh chuyền, nhảy dây . Kí ức tuổi thơ còn đọng lại trong ta là sự sảng khoái, hả hê khi thắng cuộc trò chơi kéo co, sung sướng khi thấy cánh diều bay bổng của trò chơi thả diều, là sự ú tim hồi hộp của trò chơi trốn tìm. Có lẽ những kỉ niệm thời thơ ấu gắn liền với những trò chơi hấp dẫn lôi cuốn của trẻ thơ. Tiếc rằng những trò chơi hồn nhiên ấy, đang dần mai một, ngày càng bị lãng quên. Ngày nay trước sự bùng nổ của công nghệ số, trong quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa, quá trình đô thị hóa và sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, những trò chơi dân gian trở nên xa lạ đối với trẻ em. Thay vào đó, là những trò chơi điện tử mang tính bạo lực, nguy hiểm. Các hàng trò chơi điện tử mọc lên nhan nhản từ miền ngược đến miền xuôi mà khách hàng ở đây chỉ toàn là các em ở lứa tuổi tiểu học là đa số. Chúng ta những người làm công tác giáo dục: “Hãy ngăn chặn các trò chơi vô bổ, bằng việc phát huy và vận dụng tốt trò chơi dân gian - một di sản văn hóa quý báu của dân tộc”.
 Tuy nhiên trong thực tế việc chuyển tải các trò chơi dân gian cho học sinh tiểu học còn gặp nhiều bất cập do những khó khăn như: không gian, thời gian chơi, cách thức tổ chức trò chơi, chơi như thế nào để vừa vui tươi, lành mạnh vừa đảm bảo an toàn cho học sinh. Trong khi học sinh hiện nay, nhất là học sinh ở các vùng, miền nói chung chưa có điều kiện tiếp cận với trò chơi dân gian và bản thân nhiều giáo viên cũng còn bỡ ngỡ trước các trò chơi dân gian. Để tổ chức được các trò chơi dân gian có hiệu quả, lôi cuốn có tính giáo dục cao là một điều nan giải. Trước tình hình đó, là một giáo viên bộ môn thể dục tôi luôn trăn trở đi tìm ra các giải pháp để tổ chức trò chơi dân gian đạt hiệu quả nhằm thiết thực cụ thể hóa phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện – học sinh tích cực”. Do đó tôi đi sâu vào nghiên cứu đề tài: “ Một số phương pháp tổ chức trò chơi dân gian trong chương trình thể dục tiểu học ”
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
	Nhằm giúp cho học sinh trường tiểu học Hoàng Văn Thụ năng cao chất lượng
giáo dục thể chất và tạo hứng thú cho các em trong các giờ học thể dục, góp phần phát triển con người theo hướng tòn diện.
- Trang bị cho các em một số kiến thức và kĩ năng về trò chơi.
	- Giáo dục cho các em nề nép tập luyện TDTT, có ý thức giữ gìn vệ sinh và lối sống lành mạnh, vui chơi giải trí có tính tổ chức kĩ luật, góp phần giáo dục đạo đức, lối sống, hình thành nhân cách con người mới.
3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
- Tìm hiểu thực trạng tình hình thực tế ở các trường tiểu học trong thành phố.
 Đặc điểm tâm sinh lí của học sinh tiểu học là ham thích sự vui nhộn, thích khám phá những điều mới lạ đặc biệt là các trò chơi. Các em muốn hòa mình vào các trò chơi tìm sự thỏa mái thư giản sau tiết học căng thẳng. Nhưng cũng mau nhàm chán, nếu các trò chơi đơn điệu không hấp dẫn lôi cuốn. 
 	 Trong thực tế từ nhiều năm qua giờ giải lao học sinh chỉ hay chơi tự do chạy nhảy đuổi nhau, có khi lại nghịch đất hoặc chơi trò chơi thường khô khan, gò ép, lặp đi, lặp lại nhiều lần không theo chủ đề. Do đó việc phát huy tốt trò chơi dân gian vào nhà trường còn hạn chế.
 Khi xây dựng đề tài này tôi đã tìm hiểu khả năng nhận biết của 180 học sinh lớp 5 trường tiểu học Hoàng văn Thụ qua khảo sát và đề ra một số tiêu chí của học sinh về các trò chơi dân gian như sau:
 Tổng số học sinh: 180
Ham thích trò chơi dân gian 
160/180
Hiểu biết về trò chơi dân gian 
80/180
Mạnh dạn tự tin khi tham gia hoạt động 
100/180
Thể hiện tinh thần đoàn kết 
150/180
Biết tự tổ chức trò chơi 
80/180
Sáng tạo trong khi chơi trò chơi 
40/180
4. PHẠM VỊ NGHIÊN CỨU
Một số yêu cầu để vận dụng tốt tổ chức trò chơi cho học sinh trường Tiểu học Hoàng Văn Thụ nói riêng và học sinh Tiểu học Thành Phố Lạng Sơn nói chung.
5. THỜI GIAN HÌNH THÀNH VÀ VIẾT SÁNG KIẾN:
- Từ năm 2015 - 2016 lập kế hoạch triển khai nghiên cứu đề tài.
- Từ năm 2016 - 2017 nhân rộng đề tài nghiên cứu trong nhà trường.
- Từ tháng 9 đến tháng 12