Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập-Tự do-Hạnh phúc
 MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 
1. Tên sáng kiến:
 Một số giải pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh thông qua hoạt động ngoài giờ lên lớp.
	2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: 
	Hoạt động giáo dục
3. Mô tả bản chất của sáng kiến: 
3.1. Tình trạng giải pháp đã biết:
 - Ngày nay sự gia tăng những biểu hiện thiếu kỹ năng sống như không thể hiện được khả năng của bản thân; khó hòa nhập; có thái độ tiêu cực khi mâu thuẫn với bè bạn, gia đình, thầy cô giáo; lúng túng khi xử lý những tình huống phát sinh trong cuộc sống; cách học, cách sống không khoa học, hiệu quả;là những biểu hiện của hầu hết học sinh ở trường trong vài năm trở lại đây. Với thực trạng trên, trước đây, người thầy thường giáo dục học sinh bằng các biện pháp mang tính chất áp đặt, tức là phân tích chỗ đúng chỗ sai cho học sinh biết từ đó có hướng khắc phục, em phải thế này, em phải thế kia,...do đó, tính thuyết phục đối tượng được giáo dục không cao. Đa phần các tiết HĐGDNGLL, sinh hoạt lớp,chưa đạt được mục tiêu gây hứng thú cho học sinh, giáo viên chủ nhiệm thường biến tiết sinh hoạt lớp, HĐGDNGLL thành một tiết xét xử đối với những vi phạm của học sinh vì không đủ thời gian để làm việc riêng. Một số tiết có tổ chức hình thức văn nghệ hoặc thi đua với nhau nhưng còn qua loa, chỉ dừng lại ở các em có năng khiếu, hoạt động vui chơi chưa đa dạng, chưa đi sâu vào rèn luyện kỹ năng sống cho các em mà chỉ mang tính lồng ghép. Đặc biệt hiện nay tình trạng học sinh bỏ học khi kết quả yếu kém, học sinh đánh nhau từ những mâu thuẫn nhỏ, học sinh trốn tiết khi chưa thuộc bài, nghiện game, học sinh bị kẻ xấu lôi kéo lợi dụng vào những con đường tội lỗi, học sinh đạt điểm trung bình khá, giỏi nhưng bị khống chế các môn năng khiếu (do sự rụt rè, thiếu tự tin,) còn rất nhiều. 
 - Do vậy, với những giải pháp mới này bản thân cố gắng làm sao giúp cho đối tượng được giáo dục biết tự nhận thức, tự học hỏi, tự trải nghiệm và tự điều khiển hành vi của mình một cách đúng đắn để trở thành những con người phát triển toàn diện, năng động, sáng tạo, hòa nhập cùng cộng đồng, có ích cho xã hội.
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến:
3.2.1. Mục đích của giải pháp:
 Giáo dục, rèn luyện, trao dồi kỹ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp.
3.2.2. Nội dung giải pháp: 
Cố gắng làm sao để học sinh biết tự nhận thức, tự học hỏi và tự điều khiển hành vi của mình một cách đúng đắn và phù hợp, xử lí tốt các tình huống mà mình gặp phải để trở thành những con người phát triển toàn diện, năng động, sáng tạo, hòa nhập cùng cộng đồng, có ích cho xã hội chứ không phải hành động theo lề lối áp đặt, cứng nhắc. Cụ thể như sau:
 - Nghiên cứu cơ sở lý luận của sáng kiến.
 - Tìm hiểu thực trạng đạo đức, kỹ năng sống của học sinh ở trường mình, trường bạn, của lớp đang phụ trách.
 - Từ đó đưa ra các biện pháp phù hợp tiến hành giáo dục, rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh như sau:
a. Trước hết cần rèn luyện kỹ năng của một giáo viên chủ nhiệm:
 - Giáo viên chủ nhiệm có sức ảnh hưởng rất lớn đối với học sinh, là đối tượng để học sinh chia sẻ, noi gương.
 - Bản thân giáo viên chủ nhiệm phải luôn rèn luyện nhân cách, tác phong chuẩn mực trước học sinh, khéo léo trong xử phạt, khen, chê,
 - Giáo viên chủ nhiệm luôn thể hiện các kĩ năng giao tiếp đúng mực với học sinh. Đặc biệt là kĩ năng giải quyết những khó khăn trong công tác chủ nhiệm. Giáo viên chủ nhiệm phải biết lắng nghe những thông tin phản hồi từ phía học sinh, cùng học sinh tham gia vào các cuộc thi do trường và hội đồng đội tổ chức để tạo thêm tinh thần hợp tác giữa thầy và trò, để giáo viên và học sinh thêm gần gũi, hiểu nhau hơn. Từ đó học sinh cũng được rèn luyện sâu hơn về kĩ năng hợp tác, kỹ năng đồng cảm dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
b.Thứ hai là phải nắm bắt, thống kê được đặc điểm tính cách, năng lực và hoàn cảnh gia đình,của từng học sinh trong lớp:
 - Thông qua lập phiếu điều tra thông tin học sinh ban đầu nắm rõ hoàn cảnh của từng học sinh để có thể thấu hiểu, lắng nghe các em.
 - Thông qua các buổi sinh hoạt chung, 15 phút đầu giờ, các tiết dạy bộ môn mình và thăm dò các giáo viên bộ môn khác để nắm rõ năng lực học tập, biểu hiện đạo đức, tính cách của từng em để dễ dàng phân hóa đối tượng giáo dục.
 Ví dụ: các em có tính cách nhút nhát, rụt rè sẽ được xếp đều vào nhóm có các em mạnh dạn, năng động. Từ đó các em sẽ chịu ảnh hưởng nhiều của các em năng động, người ta hành động bắt buộc mình phải hành động vậy là các em sẽ bớt đi sự nhút nhát rụt rè, thiếu tự tin,. Sau một vài hoạt động hợp tác giáo viên sẽ tách riêng các nhóm nhút nhát thi đua riêng để các em này phải tự mình chủ động hoàn thành hoạt động học tập hoặc vui chơi của nhóm mình.
c. Thứ ba là phân hóa nhóm đối tượng học sinh:
 Phân nhóm theo tính cách, theo năng lực, theo hoàn cảnh gia đình,.. để biết các em thiếu hụt kỹ năng nào và để dễ dàng có hướng phân chia nhiệm vụ phù hợp khi tổ chức các hoạt động giáo dục rèn kỹ năng sống thu hút các em tham gia tích cực từ đó mang lại hiệu quả giáo dục cao hơn.
d. Thứ tư là phải thường xuyên đổi mới hình thức, phương pháp tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp: 
 - Tổ chức đa dạng hóa các hình thức hoạt động ngoài giờ lên lớp nhưng vẫn bám sát mục tiêu, nội dung, chủ điểm,
 - Lựa chọn các hoạt động phù hợp giúp các em chủ động, linh hoạt, sáng tạo tự hình thành kỹ năng sống cho chính mình.
 - Gắn đổi mới hình thức với phương pháp một cách sáng tạo, kết hợp với các phương tiện, thiết bị dạy học từ nhiều nguồn để phát huy tính tích cực, hứng thú học sinh tham gia.
 - Phải đổi mới cách đánh giá kết quả hoạt động, học tập tự rèn luyện kỹ năng sống của học sinh để tìm hướng giáo dục rèn luyện tiếp theo cho phù hợp.
 Ví dụ minh họa: DẠY KĨ NĂNG TỪ CHỐI
 * Hoạt động 1: Trò chơi khởi động 
 - Mục đích: Tạo sự vui vẻ cho học sinh.
 - Tên trò chơi: Tôi thích cái gì?
 Hướng dẫn chi tiết:
 - Giáo viên để rất nhiều đồ văn phòng phẩm lên sàn nhà hoặc bàn
 - Cả lớp đứng thành vòng tròn
 - Lần lượt từng người suy nghĩ và thể hiện sở thích của mình bằng động tác ( có thể sử dụng các phương tiện/ văn phòng phẩm mà không được dùng lời nói)
 - Khi có 1 người thể hiện thì những người còn lại đoán xem bạn mình có sở thích gì
 - Cuối cùng người thể hiện nói rõ hơn về sở thích của mình
Ý nghĩa: Ngoài ý nghĩa khởi động, trò chơi này còn dùng trong giảng dạy kỹ năng giao tiếp không lời. Học sinh cần hiểu rằng lời nói không phải là phương tiện duy nhất
mà ngôn ngữ của cơ thể cũng rất quan trọng trong giao tiếp. Hoạt động này cũng là hoạt động giúp mọi người có dịp nghĩ lại về sở thích của chính mình. 
 * Hoạt động 2: Bài tập trải nghiệm
 - Chia lớp thành 3 nhóm để thảo luận tình huống sau:
	 Một người bạn thân của bạn rủ bạn bỏ học để đi chơi điện tử ở quán NET, bạn không muốn đi, nhưng không muốn làm bạn ấy mất lòng. Bạn sẽ từ chối như thế nào?
 - Các nhóm đóng tiểu phẩm và trình bày tiểu phẩm trước lớp (5 phút cho mỗi nhóm)
 * Hoạt động 3: Thảo luận và dẫn dắt tới kĩ năng sống cần học 
 - Từng nhóm thảo luận và trình bày ý kiến đóng góp cho cách giải quyết tình huống của mỗi nhóm
 - Giáo viên cần truyền đạt với học sinh như sau: Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta phải từ chối rất nhiều điều do người khác đề nghị, nhưng việc từ chối sao cho người đề nghị không giận mình là một điều rất khó. Chúng ta phải học cách làm điều này
 - Kết luận:
 +Từ chối không có nghĩa là chỉ nói không, mà phải làm sao để người khác biết mình không muốn điều đó, không có cơ hội để đề nghị mình chuyện đó.
 + Khi từ chối, hãy khéo léo, mềm dẻo, không được lên lớp, dạy dỗ người ta.
 + Không hứa hẹn dịp khác, không lấy lý do lòng vòng để tránh trường hợp người ta tiếp tục đề nghị mình ở những lần sau.
 + Phải kiên định lập trường của mình, không nên vì quá nể nang, sợ mất tình cảm mà phải chấp nhận làm những điều mình không mong muốn.
 * Hoạt động 4: Thực hành
 - Tình huống 1: Bạn được cô giáo (thầy giáo) giao nhiệm vụ làm lớp phó phụ trách học tập, bạn cảm thấy bạn không đủ năng lực để nhận nhiệm vụ này, trong khi có nhiều bạn khác học giỏi, có thể đảm đương nhiệm vụ này tốt hơn. Bạn từ chối cô (thầy) giáo như thế nào để họ không nghĩ bạn trốn tránh nhiệm vụ hay kiêu căng.
 - Tình huống 2: Một bạn trong lớp rủ bạn bỏ nhà vài ngày lên thành phố đi chơi...., bạn không muốn đi, nhưng cũng không muốn tình cảm bạn bè bị sứt mẻ. Bạn sẽ làm gì?
 (Có thể nghĩ ra các tình huống khác phù hợp với đối tượng học sinh của mình và hướng dẫn các em tự chỉnh sửa, bổ sung cho nhau để hoàn thiện kỹ năng).
e. Thứ năm là phải biết kết hợp hài hòa trong giáo dục bằng con đường tiếp cận kỹ năng sống theo bốn trụ cột: “Học để biết, học để làm, học để chung sống với mọi người, học để tự khẳng định mình”. Đặc biệt tiết HĐGDNGLL chú trọng vào các “hoạt động trải nghiệm sáng tạo” ở học sinh.
 - Hoạt động TNST nhằm hình thành và phát triển phẩm chất nhân cách, các năng lực tâm lý-xã hội; giúp học sinh tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình; làm tiền đề cho mỗi cá nhân tạo dựng được sự nghiệp và cuộc sống hạnh phúc sau này; góp phần hình thành năng lực chủ yếu như tự hoàn thiện, tích ứng, hợp tác, giao tiếp ứng xử; có lối sống phù hợp với các giá trị xã hội.
 - Giáo dục kĩ năng sống qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo giáo dục các em học sinh những điều sau:
 + Khơi dậy tính tự lập, tinh thần đoàn kết, tinh thần trách nhiệm, yêu thiên nhiên, môi trường trong học sinh. Học sinh từ biết lao động đến yêu lao động.
 + Thích các hoạt động ngoài trời (cắm trại, leo núi, làm vườn).
 + Có ý thức trách nhiệm với bản thân, gia đình, xã hội; tích cực tham gia hoạt động tập thể, lựa chọn nghề nghiệp tương lai.
 * Ví dụ: Tổ chức mô hình lớp học gắn liền với sản xuất kinh doanh:
 Hàng ngày, vào buổi chiều sau khi hết giờ học, các em học sinh dành thời gian cho việc chăm sóc vườn rau với những công việc quen thuộc như: lên luống, gieo hạt, tưới nước, bón