Sáng kiến kinh nghiệm Giải pháp sử dụng di sản trong dạy học Địa lí 12

SỞ GD&ĐT TỈNH BÀ RỊA - VŨNG TÀU
TRƯỜNG THPT NGUYỄN DU
___________________
BÁO CÁO KẾT QUẢ SÁNG KIẾN
CẤP CƠ SỞ PHỤC VỤ THI ĐUA KHEN THƯỞNG
NĂM HỌC: 2016 - 2017
GIẢI PHÁP: SỬ DỤNG DI SẢN TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12
 TÁC GIẢ SÁNG KIẾN:
Họ và tên: Dương Đình Hải – Cử nhân, giáo viên.
CHÂU ĐỨC, 2017
MỤC LỤC
 Trang 
A. PHẦN MỞ ĐẦU.. .................................................................................. 2 
 1. Lý do chọn giải pháp............................................................................... 2 
 2. Mục đích, phương pháp nghiên cứu........................................................ 2
 3. Giới hạn giải pháp................................................................................... 2
 4. Các giả thuyết nghiên cứu....................................................................... 2
 5. Cơ sở lý luận và thực tiễn........................................................................ 3 
 5.1. Cơ sở lý luận......................................................................................... 3
 5.2. Cơ sở thực tiễn...................................................................................... 4
 6. Kế hoạch thực hiện.................................................................................. 4
B. NỘI DUNG............................................................................................... 5
 1.Thực trạng và mâu thuẫn........................................................................... 5
 2. Các biện pháp giải quyết vấn đề............................................................... 5
 2.1. Khái niệm về di sản............................................................................... 5
 2.2. Đặc điểm của di sản............................................................................... 5
 2.3. Phân loại di sản...................................................................................... 5
 2.4. Các hình thức dạy học sử dụng di sản trong môn Địa Lí 12.................. 6
 2.5. Nội dung giáo dục di sản trong dạy học Địa Lí 12................................. 7
 3. Sử dụng di sản trong dạy học một số bài Địa Lí 12................................... 8 
 4. Hiệu quả áp dụng...................................................................................... 17
 4.1. Đối với giáo viên................................................................................... 17
 4.2. Đối với học sinh ................................................................................... 17
C. KẾT LUẬN.............................................................................................. 18
 1. Ý nghĩa của giải pháp............................................................................... 18
 2. Bài học, hướng phát triển......................................................................... 18
 3. Đề xuất, kiến nghị.................................................................................... 19
GIẢI PHÁP : SỬ DỤNG DI SẢN TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ 12.
A. PHẦN MỞ ĐẦU:
 1. LÝ DO CHỌN GIẢI PHÁP:
 - Di sản văn hóa Việt Nam là những giá trị kết tinh từ sự sáng tạo văn hóa của cộng đồng các dân tộc anh em, trải qua một quá trình lịch sử lâu đời, được trao truyền, kế thừa và sáng tạo từ nhiều thế hệ cho tới ngày nay là bức tranh đa dạng văn hóa.
 - Di sản văn hóa Việt Nam là những giá trị sáng tạo từ việc học hỏi, giao lưu và kế thừa từ các nền văn hóa và văn minh của nhân loại. Những giá trị đó là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa văn hóa và văn minh của nhân loại với nền văn hóa bản địa lâu đời của các dân tộc Việt Nam.
 - Di sản văn hóa Việt Nam, đặc biệt là di sản văn hóa phi vật thể có sức sống mạnh mẽ, đang được bảo tồn và phát huy trong đời sống cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
 - Để giúp học sinh có những hiểu biết về những giá trị của di sản, qua đó giáo dục học sinh ý thức giữ gìn, bảo vệ các di sản, đồng thời thúc đẩy việc đổi mới phương pháp dạy học, thực hiện đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã phối hợp với Bộ Văn Hóa, Thể Thao và Du Lịch tổ chức triển khai chương trình tập huấn “Sử dụng di sản trong dạy học ở trường phổ thông” ở các môn Lịch Sử, Địa Lí và Âm Nhạc. Bản thân tôi là một giáo viên Địa Lí nên rất quan tâm đến vấn đề này nên tôi đã chọn giải pháp “Sử dụng di sản trong dạy học Địa Lí 12” để làm báo cáo sáng kiến.
2. MỤC ĐÍCH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
 Sử dụng di sản trong dạy học là một trong những phương pháp dạy học mới, tích cực, giúp cho quá trình học tập của học sinh trở nên hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú học tập và hiểu bài sâu sắc, phát triển tư duy độc lập sáng tạo, giáo dục tư tưởng, đạo đức cho học sinh, học sinh hiểu sâu sắc hơn những giá trị và ý nghĩa của di sản Việt Nam từ đó giáo dục tình yêu quê hương đất nước, lòng tự hào dân tộc cho học sinh.
 Nghiên cứu đề tài này thông qua việc dạy học gắn với các nội dung giáo dục di sản ở một số bài học môn Địa Lí lớp 12.
3. GIỚI HẠN GIẢI PHÁP:
 Giải pháp được nghiên cứu và áp dụng trong phạm vi một số tiết dạy học ở môn Địa Lí lớp 12 có nội dung giáo dục di sản.
4. CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU:
 - Thực tế giảng dạy môn Địa Lí ở các trường THPT hiện nay, vấn đề nhận thức về những giá trị của di sản Việt Nam chưa được học sinh chú ý nhiều, một số học sinh có tư tưởng học lệch, chỉ học những môn chính để thi đại học còn những môn phụ thì xem nhẹ.
- Nhận thức về vấn đề di sản của một số học sinh còn yếu, kiến thức về di sản Việt Nam cũng rất quan trọng, chính vì vậy cần phải lồng ghép nội dung giáo dục di sản vào trong các bài học trên lớp và các hoạt động ngoại khóa để học sinh thấy được ý nghĩa của di sản, sự đa dạng trong nền văn hóa Việt Nam.
5. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN:
 5.1. Cơ sở lý luận.
 - Di sản là một nguồn nhận thức, một phương tiện trực quan quý giá trong dạy học nói riêng, giáo dục nói chung. Di sản, đặc biệt là di sản văn hóa là sản phẩm tinh thần vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.
 - Di sản văn hóa dù là vật thể hay phi vật thể đều có thể sử dụng trong quá trình giáo dục, dạy học dưới hình thức tạo môi trường, tạo công cụ hoặc là nguồn cung cấp chất liệu để xây dựng nội dung dạy học, giáo dục.
 Trong điều kiện dạy học, giáo dục chung, đại cương và tài liệu lý luận dạy học bộ môn hầu như chưa đề cập đến điều kiện, phương tiện dạy học là các di sản.
 - Gần đây trong phong trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực, một trong những hoạt động được đặt ra là tổ chức cho học sinh tham gia chăm sóc các di sản, chủ yếu là các di sản mang tính lịch sử của địa phương. Việc khai thác các di sản văn hóa ở địa phương như là nguồn tri thức, là phương tiện dạy học, giáo dục nhưng rất ít được quan tâm. Vì vậy vai trò, thế mạnh của những di sản đa dạng ở địa phương còn ít được biết đến. Việc lồng ghép các nội dung giáo dục di sản vào trong dạy học có rất nhiều ý nghĩa:
 - Góp phần đẩy mạnh, hướng dẫn hoạt động nhận thức của học sinh: Các di sản văn hóa khi được sử dụng trong dạy học sẽ góp phần nâng cao tính trực quan giúp người học mở rộng khả năng tiếp cận với đối tượng, hiện tượng liên qua đến bài học tồn tại trong di sản. Tiếp cận với di sản, học sinh sử dụng hệ thống tín hiệu thứ nhất (sử dụng các giác quan như mắt - nhìn, tai - nghe, tay - sờ..) để thấy được, nghe được, cảm nhận được và qua đó tiếp thu những kiến thức cần thiết từ di sản.
 - Phát triển trí tuệ học sinh: Trong quá trình học tập, trí tuệ học sinh được phát triển nhờ sự tích cực hóa các mặt khác nhau của hoạt động tư duy, nhờ việc tạo ra những điều kiện thuận lợi cho sự phát triển khác nhau của hoạt động tâm lý (tri giác, biểu tượng, trí nhớ..). Cho học sinh tiếp cận di sản đúng mục đích, đúng lúc với những phương pháp dạy học phù hợp, với sự hướng dẫn chi tiết mang tính định hướng, kích thích tư duy, giáo viên sẽ giúp học sinh phát triển khả năng quan sát, khả năng xử lý thông tin, khả năng phân tích, tổng hợp và so sánh, qua đó phát triển trí tuệ của các em.
 - Giáo dục nhân cách học sinh: Di sản văn hóa là một trong những phương tiện dạy học đa dạng và sống động nhất, ẩn chứa trong di sản là những giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác nên có khả năng tác động mạnh tới tình cảm, đạo đức, tới việc hình thành nhân cách học sinh. Khai thác được những giá trị ẩn chứa trong di sản, chuyển giao cho học sinh để các em cũng nhận thức được các giá trị đó, giáo viên sẽ giúp học sinh hình thành được một hệ thống các quan điểm, các khái niệm về nhận thức thế giới xung quanh, giúp các em nhận thức được bản chất và có cơ sở giải thích một cách khoa học các sự vật, hiện tượng liên quan đến di sản.
 - Góp phần phát triển một số kỹ năng sống ở học sinh: Để tự lực trong cuộc sống, học tập và làm việc hiệu quả, học sinh rất cần kỹ năng sống. Dạy học với di sản sẽ tạo điều kiện phát triển một số kỹ năng như:
 + Kĩ năng giao tiếp, lắng nghe tích cực.
 + Kĩ năng trình bày suy nghĩ ý tưởng, hợp tác, tư duy phê phán.
 + Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm, làm chủ bản thân, đạt mục tiêu.
 + Kĩ năng quản lí thời gian, tìm kiếm và xử lý thông tin.
 - Dạy học với di sản sẽ tạo điều kiện tổ chức các hoạt động của giáo viên và học sinh một cách hợp lí: Khi làm việc tại nơi có di sản, giáo viên và học sinh phải gia tăng cường độ làm việc. Giáo viên không thuyết trình về các hiện tượng, sự vật cần tìm hiểu mà cần hướng dẫn học sinh tự quan sát, thu thập thông tin, trao đổi trong nhóm để xử lý các thông tin, tìm hiểu về di sản để trình bày các hiểu biết của cá nhân hoặc nhóm. Môi trường làm việc thay đổi, đòi hỏi giáo viên phải có phương pháp dạy học, cách thức tổ chức dạy học phù hợp, sao cho tập thể học sinh được lôi cuốn vào công việc tìm hiểu, nghiên cứu di sản, đòi hỏi từng học sinh phải làm việc thực sự và phải biết hợp tác với bạn để hoàn thành nhiệm vụ được giao.
 5.2. Cơ sở thực tiễn.
 - Thực tế, các hoạt động gắn kết giữa di sản, bảo tàng với hoạt động giáo dục lâu nay cũng đã được triển khai thông qua các hoạt động ngoại