Sáng kiến kinh nghiệm Chuyên đề axit cacboxylic theo định hướng phát triển năng lực của học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NAM ĐỊNH
TRƯỜNG THPT B HẢI HẬU
BÁO CÁO SÁNG KIẾN
Chuyên đề axit cacboxylic theo định hướng phát triển năng lực của học sinh
Tác giả	: Phạm Thị Huyền
Trình độ chuyên môn	: Thạc sĩ hóa học
Chức vụ	: Giáo viên 
Nơi công tác	: Trường THPT B Hải Hậu
Nam Định, ngày 28 tháng 5 năm 2016
Tên sáng kiến: Chuyên đề axit cacboxylic theo định hướng phát triển năng lực của học sinh
 Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Dạy hóa học THPT
 Thời gian áp dụng sáng kiến: Năm học 2015 – 2016
 Tác giả
 Họ và tên: 	 Phạm Thị Huyền 
 Năm sinh: 	 1989
 Nơi thường trú: 	 xã Xuân Ninh, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định
 Trình độ chuyên môn: Thạc sĩ Hóa học 	Chuyên ngành: Hóa hữu cơ
 Chức vụ công tác: 	 Giáo viên
 Nơi làm việc: 	 	Trường THPT B Hải Hậu, Hải Hậu, Nam Định
 Địa chỉ liên hệ: 	Phạm Thị Huyền, giáo viên Hóa học, trường THPT B Hải Hậu
 Điện thoại : 	0947514489
 Đơn vị áp dụng sáng kiến kinh nghiệm: 
 Tên đơn vị:	 Trường THPT B Hải Hậu
 Địa chỉ: 	xã Hải Phú, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định
 	Điện thoại: 	 03503874470 	
I. ĐIỀU KIỆN, HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN 
- Xuất phát từ nghiên cứu, học tập Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo Nghị quyết của Đảng Cộng sản Việt Nam; Công văn số 4099/BGD ĐT-GDTrH ngày 05/8/2014 của Bộ giáo dục và đào tạo về việc Hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2014 – 2015.Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. 
- Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. 
- Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học.
Trên cơ sở kế hoạch dạy học đã được phê duyệt,tôi đã thiết kế tiến trình dạy học cụ thể cho chủ đề axit cacboxylic theo hướng đổi mới phát huy năng lực của học sinh lớp 11 THPT . 
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP 
1. Thực trạng dạy học hiện nay
- Thực trạng dạy học hiện nay của GV bộ môn Hóa học cấp THPT, đó là GV chưa phát huy tối tối đa tính phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học các phương pháp và phương tiện dạy học. Rất ít giờ học GV giảng dạy hoàn toàn bằng các phương pháp dạy học tích cực: như hỏi đáp – dùng thí nghiệm trực quan, hoạt động nhóm, dạy học nêu vấn đề. Đặc biệt các phương pháp nhằm nâng cao khả năng tự học của học sinh được sử dụng rất ít. Đa số GV giảng dạy theo phương pháp thuyết trình truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc . Các phương tiện, phương pháp dạy học tích cực chủ yếu chỉ được sử dụng trong các giờ hội giảng. 
- Vì vậy
+ HS chưa yêu thích môn học, khả năng tự học, tự sáng tạo chưa được phát huy và khả năng vận dụng kiến thức kém . 
+ Khá nhiều học sinh không yêu thích môn hóa học
+ Khảo sát đầu năm học ở một số lớp đều có chung biểu hiện các em ít quan tâm.
+ Khi kiểm tra phần nhiều còn lúng túng hoặc không hiểu bản chất
+ Những câu hỏi liên quan đến kiến thức thực tế các em hạn chế
+ Chưa vận dụng nhiều kiến thức hóa học vào cuộc sống
2. Giải pháp
Với cách dạy đọc - chép, giáo viên là người rót kiến thức vào đầu học sinh và người dạy giữ vai trò trung tâm. Nhưng kiến thức từ thầy có thể trở thành kiến thức của trò không? Chắc chắn là không nhiều. Theo nhiều nghiên cứu khoa học về giáo dục thì cách dạy đọc - chép chỉ giúp người học tiếp thu được 10-20% kiến thức.
Khi áp dụng phương pháp giáo dục chủ động trong chuyên đề, người học giữ vai trò trung tâm, người thầy chỉ đóng vai trò hướng dẫn, giúp đỡ. Người học chủ động tìm kiếm tri thức và có thể thu nhận kiến thức không chỉ từ thầy mà còn từ rất nhiều nguồn khác nhau. Như vậy, vai trò của người thầy có giảm đi không? Xin khẳng định ngay là không. Ngược lại, vai trò người thầy càng trở nên quan trọng. Giữa biển thông tin mênh mông, điều gì cần gạn lọc, cách sử dụng ra sao và ứng dụng chúng vào cuộc sống như thế nào Tất cả những điều ấy đều cần đến sự chỉ dẫn của người thầy.
Vì vậy tôi viết chuyên đề này cùng với kinh nghiệm tích luỹ được trong quá trình dạy học và các đợt tập huấn hội thảo, SGK hóa học lớp 11, tôi đã tham khảo đồng nghiệp và nhiều tài liệu khác.
CHUYÊN ĐỀ: AXITCACBOXYLIC
2.I. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
- Nội dung 1 : Định nghĩa phân loại, danh pháp, tính chất vật lí, điều chế, ứng dụng
- Nội dung 2 : Tính chất hóa học
2.II. TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO CHUYÊN ĐỀ
1) Mục tiêu
	 Kiến thức 
Biết được :
- Định nghĩa, phân loại axit cacboxylic
- Công thức chung, đặc điểm cấu tạo phân tử, đồng phân, danh pháp ( tên thông thường và tên thay thế).
- Tính chất vật lí : Nhiệt độ sôi, độ tan trong nước ; Liên kết hiđro. 
- Tính chất hoá học : Tính axit yếu (phân li thuận nghịch trong nước, tác dụng với bazơ, oxit bazơ, muối của axit yếu hơn và kim loại hoạt động ), tác dụng với ancol tạo thành este. Khái niệm phản ứng este hóa.
- Phương pháp điều chế từ ankan.
+ Điều chế axit axetic ( phương pháp lên men giấm, oxi hóa andehit axetic, từ metanol ).
+ Điều chế axit caboxylic.
- ứng dụng của axit caboxylic
Kĩ năng 
 Tư duy: so sánh, giải quyết vấn đề
 Kĩ năng học tập : tự học , tự nghiên cứu hoạt động nhóm 
 Kĩ năng khoa học : quan sát , phân tích , tìm kiếm các mối quan hệ , thực hành thí nghiệm, tính toán
 -Đặc điểm cấu tạo của axit caboxylic.
 -Quan hệ giữa đặc điểm cấu tao với tính chất vật lí (nhiệt độ sôi, tính tan)
 - Tính chất hoá học
 - Phương pháp điều chế axit caboxylic.
	Thái độ 
 - Giáo dục tính cẩn thận chính xác khi sử dụng hóa chất , tiến hành thí nghiệm .
 - Giáo dục ý thức nghiêm túc, hợp tác tốt, linh hoạt trong hoạt động vận dụng kiến thức liên môn trong giải quyết vấn đề, có ý thức bảo vệ môi trường, tận dụng những phế phẩm trong quá trình sản suất axit caboxylic để sản xuất những sản phẩm khác, Biết cách sản suất axit caboxylic từ những sản phẩm của ngành nông nghiệp.
	Định hướng các năng lực cần hình thành 
 -Năng lực giao tiếp
 -Năng lực làm việc nhóm
 -Năng lực hợp tác
 -Năng lực sử dụng ngôn ngữ hóa học
 -Năng lực giải quyết vấn đề thông qua môn hóa học
 -Năng lực tính toán hóa học
 -Năng lực vận dụng kiến thức hóa học vào cuộc sống
 -Năng lực thực hành hóa học
 -Năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông
	Kiến thức liên môn:
- Môn Sinh học: 	 
+ Axit cacboxylic có nhiều trong thành phần hóa học của các loại hoa quả, tạo lên vị chua đặc trưng riêng của từng loại quả.
 + vai trò của Axit cacboxylic đối với sự sống
- Môn Toán: Tính toán để sử dụng tài nguyên hiệu quả
- Giáo dục công dân: 
	+ ý thức bảo vệ môi trường, sử dụng axit cacboxylic hợp lí
	+ Tận dụng tối đa và sử dụng có hiệu quả các sản phẩm từ nông nghiệp
	+ Sản xuất hương liệu, giấm ăn có nguần gốc rõ ràng và đảm bảo an toàn thực phẩm
	+ Sử dụng phụ gia, hương liệu có nguồn gốc đảm bảo an toàn.
2) Phương pháp dạy học
 - Phương pháp đàm thoại gợi mở.
 - Phát hiện giải quyết vấn đề 
 -Sử dụng phương tiện trực quan
 -Phương pháp hoạt động nhóm
 - Phương pháp dạy học theo dự án.
2.III. BẢNG MÔ TẢ CÁC YÊU CẦU CẦN ĐẠT CỦA CHUYÊN ĐỀ
ND
Loại câu hỏi/bài tập
Nhận biết

Thông hiểu

Vận dụng thấp

Vận dụng cao
Câu hỏi/bài tập định tính
-Nêu được khái niệm axit caboxylic
-Viết được công thức đồng phân của axit caboxylic no đơn chức, mạch hở
- Gọi tên các axit caboxylic đơn giản theo danh pháp hệ thống
- Giải thích được tại sao các ancol có t0 sôi cao hơn so với các ROH có số nguyên tử các bon tương ứng
- Viết phương phản ứng của axit caboxylic với kim loại, bazo, oxit bazo, muối, phản ứng este hóa
- So sánh nhiệt độ sôi các axit caboxylic, axit caboxylic và các hợp chất khác
- So sánh lực axit giữa các axit caboxylic.
- Xác định CTPT ,CTCT các axit caboxylic đồng đẳng kế tiếp ,gọi tên.

-Nắm vững mối quan hệ giữa các hợp chất ancol, andehit, axit cacboxylic, các quy luật để giải quyết những câu hỏi có nội dung tổng hợp. 
Bài tập định lượng
- Tính toán các bài toán đơn giản theo các phương trình phản ứng
- Xác định CTPT của axit caboxylic no đơn chức, mạch hở.
- Tính toán các bài toán theo phương trình.
- Xác định được CTPT,
CTCT các đồng phân của một axit caboxylic, gọi tên.
- Tính khối lượng,viết công thức sản phẩm .
- Giải được bài toán có liên quan đến các phản ứng của axit caboxylic với kim loại, bazo, oxit bazo, muối, phản ứng este hóa
- Giải được các bài toán hỗn hợp nhiều axit caboxylic, có sử dụng các phương pháp giải toán hóa học.
- Giải một số bài toán về hỗn hợp axit caboxylic có liên quan đến hiệu suất, vận dung các định luật bảo toàn nguyên tố, bảo toàn khối lượng... để giải quyết bài tập.

Bài tập thực hành/thí nghiệm
- Mô tả và nhận biết được các hiện tượng thí nghiệm của axit caboxylic

- Giải thích được một số hiện tượng TN liên quan đến thực tiễn.
- Bài tập điều chế của axit caboxylic từ ancol.
- Bài tập hiệu xuất phản ứng este 
Nhận biết được axit caboxylic no, không no với các hợp chất khác.
2.IV. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP MINH HỌA THEO CÁC CẤP ĐỘ MÔ TẢ
Nhận biết
Câu 1.Công thức tổng quát CnH2nO2, là công thức của các h