Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp giúp học sinh lớp 2 giải toán có lời văn theo mô hình trường học mới

BIỆN PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 2 GIẢI TOÁN
CÓ LỜI VĂN THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC MỚI
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1. Bối cảnh của đề tài:	
Năm học 2017 – 2018 tôi được Ban Giám hiệu nhà trường phân công chủ nhiệm lớp 2D, đa số các em thuộc hộ gia đình nông dân và buôn bán hoặc đi làm ăn xa nên không có nhiều thời gian để quan tâm đến việc học của con em mình. Trong đó có môn toán học là một môn khoa học nghiên cứu một số mặt của thế giới hiện thực, là một trong những môn học chính mà chúng ta đều quan tâm. Nó góp phần rất quan trọng trong việc rèn luyện phương pháp suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề có căn cứ khoa học. Phát triển trí thông minh, các suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo của học sinh. Nó cũng góp phần vào việc hình thành các phẩm chất cần thiết cho con người như: Cần cù, cẩn thận, ý thức vượt khó khăn, làm việc có kế hoạch, có nề nếp và tác phong khoa học. Đồng thời Toán học nó cũng là công cụ cần thiết cho việc học tập các môn học khác.
Trong môn toán, việc giải các bài toán có lời văn có vị trí quyết định, nhằm giúp học sinh biết vận dụng những kiến thức về toán, được rèn luyện kỹ năng thực hành với những yêu cầu được thể hiện một cách đa dạng, phong phú. Giải toán có lời văn là một hoạt động bao gồm những thao tác: Xác lập được mối quan hệ giữa các dữ liệu; giữa cái đã cho và cái phải tìm trong điều kiện của bài toán. Học sinh phải biết chọn được phép tính thích hợp, trả lời đúng câu hỏi của bài toán. Việc giải toán có lời văn là sự vận dụng có tính chất tổng hợp các kiến thức, kĩ năng, phương pháp về toán tiểu học với kiến thức cuộc sống.
2. Lí do chọn đề tài
 	Là một giáo viên trực tiếp đứng lớp 2, tôi thấy giải toán có lời văn có vị trí rất quan trọng trong chương trình toán ở tiểu học và đặc biệt dạy học theo Mô hình trường học mới. Các em làm quen với toán có lời văn ngay từ lớp học, đặc biệt ở lớp 2 yêu cầu các em viết lời giải cho phép tính, chúng ta thấy rằng đây là một khó khăn lớn đối với các em. Đọc một đề toán đang còn là khó với các em vậy mà còn phải tiếp tục tìm hiểu đề toán, tóm tắt đề toán, đặt câu lời giải, viết phép tính, ghi đáp số. Trong việc dạy học theo Mô hình trường học mới học sinh làm bài một cách độc lập theo từng cá nhân. Chính vì điều ấy mà tôi luôn băn khoăn trăn trở làm sao tất cả các em đều làm đúng phép tính, ghi lời giải chuẩn xác và ghi đáp số rõ ràng.
Từ đó bản thân tôi đã trăn trở, mình cần phải làm gì để giúp học sinh lớp 2 nắm và có kĩ năng giải được các dạng toán có lời văn đồng thời khi làm bài các em mạnh dạn và tự tin không cần sự hỗ trợ của các nhóm trưởng hay của cô giáo. Chính vì điều đó nên ở mọi nơi, mọi lúc tôi luôn tìm tòi, học hỏi để áp dụng một số biện pháp, một số kinh nghiệm vào trong giảng dạy giải toán có lời văn đối với học sinh lớp 2 vì vậy tôi đã chọn đề tài: “Biện pháp giúp học sinh lớp 2 giải toán có lời văn theo mô hình trường học mới”.
3. Phạm vi và đối tượng của đề tài: 
- Phạm vi nghiên cứu: Các biện pháp, kỹ năng giải toán có lời văn cho học sinh lớp 2.
- Đối tượng nghiên cứu: Học sinh khối lớp 2 trường Tiểu học Thạnh Đông A1, xã Thạnh Đông A, huyện Tân Hiệp, tỉnh Kiên Giang.
4. Mục đích của đề tài:
 Giúp học sinh lớp 2 nắm và có kĩ năng giải được các dạng toán có lời văn đồng thời khi làm bài các em mạnh dạn và tự tin, không cần sự hỗ trợ của các nhóm trưởng hay của cô giáo;
5. Sơ lược những điểm mới cơ bản nhất trong kết quả nghiên cứu:
- Rèn kỹ năng giải bài toán có lời văn cho học sinh lớp 2
- Một số kỹ năng đặt lời giải cho các bài toán.
- Giúp học sinh xác định chính xác các bước giải một bài toán có lời văn. 
- Xác định chính xác các phép tính cho một bài toán.
6. Khẳng định tính sáng tạo về khoa học và thực tiễn của vấn đề:
Bản thân tôi khẳng định những phương pháp được đề xuất được chính bản thân tôi nghiên cứu và lần đầu tiên được áp dụng tại trường Tiểu học Thạnh Đông A1 huyện Tân Hiệp, tỉnh Kiên Giang. Trong đó tôi đã đề xuất các kinh nghiệm hoạt động theo một hệ thống logic và có tính nguyên tắc cao đảm bảo thực hiện có hiệu quả.
II. PHẦN NỘI DUNG: 
1. Cơ sở lý luận:
 - Người giáo viên muốn dạy tốt phải nắm vững chương trình, nắm vững đặc trưng của phân môn toán, chuấn bị tốt các phương tiện, các đồ dùng cần thiết cho tiết học. Luôn chọn cho mình phương pháp dạy phù hợp nhất cho từng bài toán. Và bên cạnh đó người giáo viên phải nắm vững phương pháp dạy học mới theo Mô hình trường học mới.
- Các em học sinh muốn học tốt thì trước hết phải tập trung học tập, phải suy nghĩ kĩ và đọc đề toán nhiều lần. Tuy nhiên trong thực tế ý thức học tập ở học sinh lớp 2 còn thấp, không chịu đọc đề vì các em còn nhỏ, đặc điểm tâm sinh lý chưa ổn định, còn ham chơi. Việc dạy học theo Mô hình trường học mới học sinh phải ngồi học theo nhóm nên các em các em dễ quay cóp khi làm bài nên từ đó suy tính ỷ lại, không chịu tập trung suy nghĩ.
- Những bài toán có lời văn ở lớp 2 là những bài toán thực tế, nội dung bài toán thông qua những câu nói về những quan hệ tương đương và phụ thuộc, có liên quan đến cuộc sống hằng ngày. Cái khó ở đây là làm thế nào để lược bỏ những yếu tố về lời văn đã che đậy bản chất toán học của bài toán. Hay nói một cách khác làm sao phải chỉ ra được các mối quan hệ giữa các yếu tố toán học chứa đựng trong bài văn và tìm ra được những câu lời giải, phép tính thích hợp để từ đó tìm được đáp số của bài toán.
2. Thực trạng vấn đề:
- Khi giảng dạy lớp 2 theo Mô hình trường học mới, tôi nhận thấy học sinh khi giải toán có lời văn thường rất chậm so với các dạng bài tập khác. Các em rất lúng túng khi viết câu lời giải tuy rằng các em biết ghi phép tính đúng. Nhiều em nêu câu lời giải không phù hợp với yêu cầu đề toán đặt ra. Tất cả các nhóm khi làm đến dạng toán có lời văn đều đưa thẻ cứu trợ để giáo viên đến hướng dẫn;
- Qua kết quả khảo sát đầu năm ở phần giải toán có lời văn thì lớp 2D có 9/32 em học sinh giải và trình bày được, 10/32 các em biết tóm tắt bài toán, ghi đúng lời giải nhưng thực hiện phép tính thì sai. 13/32 các em chưa biết ghi lời giải của bài toán, chưa có em nào có sáng tạo hay có lời giải hay hơn, gọn hơn. 
3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề:
a) Chuẩn bị cho việc giải toán:
 	- Để giúp học sinh có kĩ năng trong việc giải toán có lời văn thì chúng ta không những hướng dẫn các em trong giờ học toán khi các em cứu trợ mà còn luyện cho các em kĩ năng nói trong các tiết học ở môn Tiếng Việt.
Chúng ta đã biết các em còn nhỏ, còn rụt rè chưa tự tin trong giao tiếp. Chính vì vậy khi dạy chương trình trường học mợi các em được hoà đồng cùng bạn bè, học hỏi ở bạn bè và mạnh dạn đưa thẻ cứu trợ khi làm bài chưa được. Giáo viên gần gũi với học sinh, khuyến khích các em trong giao tiếp, tổ chức các trò chơi để các em luyện nói nhiều để giúp các em có vốn từ lưu loát. Bên cạnh đó người giáo viên phải chú ý nhiều đến kĩ năng đọc và phần tìm hiểu bài của phân môn Tiếng Việt để từ đó các em có kĩ năng phán đoán yêu cầu cơ bản mà bài tập đề ra.
b) Giúp học sinh nắm được trình tự của việc giải một bài toán có lời văn:
* Tìm hiểu nội dung bài toán: Đọc đề, tìm hiểu đề bài.
Đây là một bước rất quan trọng, giáo viên cần nhắc nhở cho học sinh đọc kĩ đề, đọc nhiều lần (đọc thầm trong nhóm) để hiểu rõ đề toán cho biết gì? Như đã cho biết điều kiện gì? Bài toán hỏi cái gì ? Bài toán thuộc dạng nào? Khi đọc bài toán phải hiểu thật kĩ một số từ, thuật ngữ quan trọng chỉ rõ tình huống Toán học được diễn đạt theo ngôn ngữ thông thường. 
Trong đề tài này tôi không thể trình bày được hết phần thực nghiệm và đánh giá kết quả thực nghiệm của tôi trong năm qua, chỉ xin mô tả một vài bài thực nghiệm ở chương trình toán 2 để chứng minh phần lý luận đã nêu .
Chẳng hạn “ Một giàn có 46 quả gấc” bài 4/65 SHD. Hay “ Bạn Tú cân nặng 32 kg...” 5/86 SHD vv.... Mỗi học sinh trong nhóm cần đọc nhẩm nhiều lần đề toán đã cho.
Cần dùng bút chì gạch chân hoặc ghi vào vở nháp những điều kiện đã biết và cái phải tìm.
Ví dụ: Bài toán: Mảnh vải màu xanh dài 34 dm, mảnh vải màu tím ngắn hơn mảnh vải màu xanh 15 dm. Hỏi mảnh vải màu tím dài bao nhiêu dm?
+ Học sinh đọc đề, tìm hiểu và có thể gạch chân như trên. Sau đó học sinh có thể nêu được (có thể cho các em tự hỏi đáp nhau)
* Bài toán cho biết gì? (Mảnh vải xanh: 34dm, mảnh vải tím ngắn hơn mảnh vải xanh: 15dm).
* Bài toán hỏi gì? (Mảnh vải tím dài bao nhiêu dm?).
+ Cho học sinh phân tích ngược: 
* Bài toán hỏi gì? (Mảnh vải tím dài bao nhiêu dm?)
* Bài toán cho biết gì? (Mảnh vải xanh: 34dm, mảnh vải tím ngắn hơn mảnh vải xanh: 15dm)
* Tìm tòi cách giải toán :
- Chọn phép tính giải thích hợp
-Sau khi các em đã xác định được đề toán như cái gì đã cho và cái gì phải tìm cần giúp học sinh chọn phép tính thích hợp: Chọn “ PHÉP CỘNG” nếu bài toán yêu cầu: “ Nhiều hơn, nặng hơn, cao hơn hoặc “ gộp”, “ Tất cả”. Chọn tính trừ nếu đề toán ra là “ bớt” hoặc “tìm phần còn lại” “ ngắn hơn” hay là “ ít hơn” “ trong đó”
- Lập kế hoạch giải toán nhằm xác định trình tự giải quyết, thực hiện phép tính. Từ tóm tắt đề toán, một lần nữa cho học sinh nắm lại mối liên hệ giữa đề toán đã cho và cái cần tìm.
Trong lớp GV phải quan sát, nếu có một nhóm đưa thẻ cứu trợ thì ta đến nhóm đó để hướng dẫn . Trường hợp nếu có nhiều nhóm cùng đưa thẻ cứu trợ thì giáo viên nên cho các em cùng quay mặt lên bảng để giáo viên hướng dẫn.
Ta có thể hướng dẫn cho học sinh suy luận từ câu hỏi bài toán đến dữ kiện đã cho.
 + Bài toán hỏi gì? (Tấm vải tím dài mấy đề xi mét).
 + Trong đó dữ kiện nào đã biết? (Tấm vải tím ngắn hơn tấm vải xanh 15dm)
 + Mà tấm vải xanh đề toán đã cho biết là bao nhiêu dm? (Vải xanh dài 34 dm)
 + Vậy muốn biết tấm vải tím dài bao nhiêu dm ta thực hiện phép tính gì? 
(Thực hiện phép tính trừ 34 trừ đi 15).
+ Vậy kết quả cuối cùng có phải là đáp số của bài toán không? (Đó là đáp số của bài toán).
* Thực hiện cách giải quyết bài toán:
- Quá trình tìm tòi cách giải quyết, học sinh tự trình bày bài giải của mình có thể làm vở ô li, vở nháp.
- Hoặc tạo sự hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau giữa các đối tượng học sinh trong nhóm, học sinh tron