Sáng kiến kinh nghiệm Áp dụng một phần của phương pháp bàn tay nặn bột vào dạy các bài về cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐẠO TẠO HÀ NỘI
Mã SKKN
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài: Áp dụng một phần của phương pháp bàn tay nặn bột vào dạy các bài về cây cối và con vật môn
 Tự nhiên và xã hội lớp 1
Lĩnh vực/môn : Tự nhiên và xã hội
Cấp học : Tiểu học
Năm học : 2016 – 2017
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Lí do chọn đề tài:
	Như chúng ta đã biết, đổi mới phương pháp dạy học là thay đổi lối dạy truyền thụ một chiều sang dạy học theo: “ Phương pháp dạy học tích cực”. Với kĩ thuật dạy, học tích cực sẽ giúp học sinh phát huy tính chủ động, tích cực, tự giác , sáng tạo, rèn luyện thói quen và khả năng tự học, tinh thần hợp tác, kĩ năng vận động kiến thức vào những tình huống khác nhau trong học tập và thực tiễn tạo niềm vui, niềm tin, hứng thú trong học tập. Làm cho việc học là quá trình kiến tạo, học sinh tìm tòi, khám phá, phát triển, luyện tập, khai thác và sử lí thông tin, tự hình thành tri thức, có năng lực và phẩm chất của con người mới tự tin, năng động, sáng tạo trong cuộc sống.
	“ Bàn tay nặn bột’ ( BTNB) là một phương pháp dạy học tích cực, thích hợp cho việc giảng dạy các kiến thức khoa học tự nhiên và xã hội. Môn Tự nhiên và xã hội là một phân môn khoa học gắn liền với tự nhiên đi cùng đời sống của con người. Thật vậy phương pháp BTNB chú trọng đến việc hình thành kiến thức cho học sinh bằng các thí nghiệm, hiểu biết tìm tòi nghiên cứu đẻ chính các em tìm ra các câu trả lời. Với một vấn đề khoa học được đặt ra, học sinh có thể đặt ra các câu hỏi, các giả thuyết từ hiểu biết ban đầu , tiến hành các thí nghiệm nghiên cứu để kiểm chứng và đưa ra những kết luận phù hợp thông qua thảo luận, so sánh, phân tích, tổng hợp kiến thức. Cũng như các phương pháp dạy học tích cực khác, phương pháp BTNB luôn coi học sinh là trung tâm của quá trình nhận thức, chính các em là người tìm ra câu trả lời và lĩnh hội kiến thức dưới sự giúp đỡ của giáo viên. Mục tiêu của phương pháp BTNB là tạo nên tính tò mò, ham muốn khám phá, yêu và say mê khoa học của học sinh. Ngoài việc trú trọng đến kiến thức khoa học, phương pháp BTNB còn chú ý nhiều đến việc rèn kĩ năng diễn đạt thông qua ngôn ngữ nói và viết cho học sinh. Phương pháp BTNB cho thấy cách thức học tập của học sinh là tò mò tự nhiên, giúp các em có thể tiếp cận với thế giới xung quanh mình qua các hoạt động nghiên cứu, tìm tòi. Các hoạt động nghiên cứu tìm tòi gợi ý cho học sinh tìm kiếm để rút ra kiến thức cho riêng mình, qua sự tương tác với các học sinh đẻ tìm ra phương án giải thích các hiện tượng.
	Tiến trình tìm tòi nghiên cứu khoa học trong phương pháp BTNB là một vấn đề cốt lõi, quan trọng. Học sinh tiếp cận vấn đề đặt ra tình huống (câu hỏi lớn của bài học), nêu các giả thuyết, các nhận định ban đầu của mình, đề xuất và tiến hành các thí nghiệm nghiên cứu, đối chiếu các nhận định ( giả thuyết ban đầu), đối chiếu cách làm thí nghiệm và kết quả với các nhóm. Trong quá trình này học sinh luôn luôn phải động não, trao đổi với các bạn, đây là hoạt động tích cực để tìm ra khiến thức. Giúp các em được tiếp cận dần với nghiên cứu khoa học.
	Tình huống xuất phát hay tình huống nêu vấn đề là một tình huống giáo viên phải chủ động đưa ra như là một cách dẫn nhập vào bài học. Tình huống xuất phát phải ngắn gọn, gần gũi, dễ hiểu với học sinh. Tình huống xuất phát nhằm lồng ghép câu hỏi nêu vấn đề.Tình huống xuất phát càng rõ ràng thì việc dẫn nhập câu hỏi càng dễ. Câu hỏi nêu vấn đề là câu hỏi lớn của bài học. Câu hỏi nêu vấn đề cần đảm bảo yêu cầu phù hợp với trình độ, gây mâu thuẫn nhận thức và kích thích tính tò mò, thích tìm tòi, nghiên cứu của học sinh nhằm chuẩn bị tâm thế cho học sinh trước khi được khám phá, lĩnh hội kiến thức. Giáo viên phải dùng câu hỏi mở, tuyệt đối không được dùng câu hỏi đóng ( trả lời có hoặc không) đối với câu hỏi nêu vấn đề. Câu hỏi nêu vấn đề càng đảm bảo các yêu cầu nêu ra ở trên thì ý đồ dạy học của giáo viên càng dễ thực hiện thành công. Rõ ràng rằng, để học sinh tìm phương án giải quyết một vấn đề hiệu quả khi và chỉ khi học sinh cảm thấy vấn đề đó có ý nghĩa, là cần thiết cho mình và có nhu cầu tìm hiểu, giải quyết nó. Vấn đề hay câu hỏi xuất phát phù hợp là câu hỏi tương thích nhu cầu tìm tòi nghiên cứu của học sinh. Vì vậy để thực hiện thành công tiết dạy theo phương pháp BTNB thì khâu quan trọng đầu tiên là tạo tình huống xuất phát cho bài dạy. 
	Như vậy vai trò của người giáo viên rất quan trọng trong việc định hướng, gợi ý, giúp đỡ các em tự khám phá, tự đặt ra các câu hỏi để học sinh hiểu rõ được câu hỏi và vấn đề cần giải quyết của bài học, từ đó đề xuất các phương án thực nghiệm hợp lí.
	Không chỉ trong phương pháp BTNB mà dù dạy học bằng bất cứ phương pháp nào, việc học sinh hiểu rõ vấn đề đặt ra, những vấn đề trọng tâm cần giải quyết của bài học luôn là yếu tố quan trọng và quyết định sự thành công của quá trình dạy học. Chính vì thế, mặc dù chỉ mới bước đầu làm quen với phương pháp BTNB, tôi vẫn mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu: “Áp dụng một phần của phương pháp Bàn tay nặn bột vào dạy các bài về cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1” nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực chủ động học tập của học sinh giúp các em yêu thích môn học và học tập tiến bộ hơn, tạo cơ sở vũng chắc cho các em tiếp tục học tốt.
II. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:
1. Đối tượng nghiên cứu:
	Học sinh lớp 1 trường Tiểu học Nguyễn Trãi – Thanh Xuân –Hà Nội
	Năm học: 2016 – 2017
2. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý luận ( phân tích, tổng hợp,...)
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ( quan sát, phỏng vấn,... )
- Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm ( thăm dò, khảo sát,...)
3. Phạm vi nghiên cứu:
	Sử dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” khi dạy các bài về cây cối và con vật môn Tự nhiên và xã hội lớp 1.
B.GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Cơ sơ lí luận
	Phương pháp BTNB được sáng lập và bắt nguồn từ Pháp. Từ năm 2011, Bộ GD & ĐT có quyết định phê duyệt đề án: “Triển khai phương pháp Bàn tay nặn bột ở trương phổ thông” trên toàn quốc.
	Phương pháp BTNB là một phương pháp dạy học tích cực dựa trên thí nghiệm, nghiên cứu, áp dụng giảng dạy cho các môn học tự nhiên. Phương pháp này chú trọng tới việc hình thành kiến thức cho học sinh bằng các thí nghiệm, quan sát, nghiên cứu tài liệu hoặc điều tra. Với một vấn đề khoa học, học sinh có thể đặt ra các câu hỏi, giả thiết từ hiểu biết ban đầu, tiến hành nghiên cứu, thí nghiệm, kiểm chứng, so sánh, phân tích, thảo luận và đưa ra kết luận phù hợp. Phương pháp này kích thích sự tò mò, ham mê khám phá của học sinh.
II.Cơ sở thực tiễn
1. Thuận lợi, khó khăn:
a.Thuận lợi:
- Nhà trường thường mở các chuyên đề để giáo viên dự giờ, trao đổi kinh nghiệm lẫn nhau. Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn trường đều tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi, tháo gỡ những vướng mắc trong chuyên môn.
- Một số tranh ảnh trực quan để phục vụ cho các bài Tự nhiên và xã hội ở lớp 1 đã có sẵn ở thư viện.
- Nhà trường được sự quan tâm hỗ trợ và giúp đỡ về tinh thần và vật chất của lãnh đạo các cấp, các ban ngành đoàn thể trong và ngoài địa bàn. Hội cha mẹ học sinh, hoạt động của các tổ chức đoàn thể trong nhà trường đảm bảo đúng kế hoạch của nhà trường và đạt kết quả giáo dục thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng các hoạt động giáo dục văn hóa và kĩ năng sống cho học sinh.
- Các em học sinh có đủ sách giáo khoa, đủ đồ dung học tập phục vù cho môn học.
- Phụ huynh quan tâm, giúp các con sưu tầm tranh ảnh của bài học.
b.Khó khăn:
- Giáo viên đã có nhiều cố gắng trong việc đổi mới phương pháp dạy học nhưng đôi khi cũng ngại không dám thoát li các gợi ý của sách giáo khoa, sách hướng dẫn vì sợ sai.
- Đối với một số giáo viên do sử dụng đồ dùng dạy học nói chung và đồ dùng trực quan nói riêng chưa được thường xuyên, nên sử dụng còn lúng túng.
- Học sinh lớp 1 vốn từ của các em còn hạn chế, các em còn lung túng khi dùng từ diễn đạt. Thêm nữa tư duy các em chủ yếu dựa vào đặc điểm trực quan , ở bài không có nhiều tranh ảnh trực quan thì học sinh còn lung túng, gặp nhiều khó khăn, thậm chí không thể hình thành ngay kiến thức này.
- Một số em chưa hứng thú, chưa tích cực tham gia vào giờ học Tự nhiên và xã hội.
III. Các giải pháp thực hiện đề tài:
Đối với giáo viên và học sinh:
a.Giáo viên:
Thực tế, phương pháp Bàn tay nặn bột không hoàn toàn là mới với các giáo viên. 
Về cơ bản, đây là phương pháp tổng hợp của các phương pháp dạy học trước đây mà giáo viên đã từng tiếp xúc như: phương pháp giảng dạy giải quyết vấn đề, phương pháp dạy học tích cực, Trong phương pháp này, yêu cầu đặt ra đối với giáo viên là:
- Tạo tình huống để học sinh phát hiện ra vấn đề trong bài học, từ đó để các em đưa ra các tình huống giải quyết vấn đề để đi đến kết quả, giúp học sinh tạo lập, cho học sinh thói làm việc như các nhà khoa học và niềm say mê sang tạo phát hiện, giải quyết vấn đề. Mục tiêu này rất quan trọng, bởi trong cuộc sống các em gặp phải rất nhiều vấn đề cần giải quyết.
Buộc giáo viên phải nghiên cứu kĩ bài dạy. Gắn kết chặt chẽ nội dung 
bài dạy với các vấn đề thiết thực, gần gũi trong cuộc sống hàng ngày và thực tế địa phương . Chuẩn bị bài chu đáo, xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp, logic, trọng tâm, có kiến thức thực tế, sâu rộng và các giải pháp lien hệ thực tế.
Giáo viên nêu câu hỏi hay vấn đề xuất phát phải phù hợp là câu hỏi 
tương thích với trình độ học sinh , kích thích nhu cầu tìm tòi, nghiên cứu của học sinh. 
Giáo viên bám sát chuẩn kiến thức, kĩ năng của chương trình ( căn cứ 
chuẩn của chưong trình cấp Tiểu học và đối chiếu với hướng dẫn thực hiện giảm tải của Bộ giáo dục và đào tạo)
Chuẩn bị đầy đủ đồ dùng, trang thiết bị dạy học, ứng dụng công nghệ 
thông tin để phục vụ cho bài dạy nhằm lôi cuốn, hấp dẫn, học sinh dễ hiểu, dễ vận dụng. Sáng tạo linh hoạt việc tổ chức các hoạt động lên lớp, phù hợp với nội dung bài dạy, kiểu bài dạy, phù hợp với đặc thù bộ môn, tâm lí lứa tuổi học sinh.
Tích cực nghiên cứu học tập, cập nhật kiến thức, nâng cao tay nghề áp 
dụng dụng phương pháp dạy học đổi mới. Kết hợp với các phương pháp dạy học tích cực, áp dụng phân chia nhóm hợp lí,